‘ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ’ ಸಿನಿಮಾ ನನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ

“ಪ್ರಶ್ನೆ” ಸಂಕಲನದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ನಾನು ಸುಮಾರು ಹದಿನೆದು-ಹದಿನಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಬರೆದದ್ದು. ಇಂಥ ಕತೆಗಳಿಗೆ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಓದುಗರ ಸಂಖ್ಯೆ ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ. ನನ್ನ ಕೆಲವೇ ಮಿತ್ರರಿಗಾಗಿ – ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನನ್ನ ಗೆಳೆಯ, ರಾಜೀವತಾರಾನಾಥರಿಗಾಗಿ – ಈ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬರೆದದ್ದು ಎನ್ನಬಹುದು. ಆತ್ಮಮಂಥನದ ಚಟ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡ ನನ್ನ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದ ತಾರಾನಾಥರು ನನ್ನ ‘ ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ’ ಓದಿ, ಅದರ ತಿಳಿಯಾದ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಓಚಿಟಿi iಟಿ ಜಿiಟm ಉhಚಿಣಚಿshಡಿಚಿಜಜಚಿಹುದುಗಿದ ಅರ್ಥದ ಒಳಸುಳಿಯನ್ನ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡರು. ‘ ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ’ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನನ್ನ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಘಟ್ಟವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಒಳಜೀವನದ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಸಮುದಾಯದ ಅನುಭವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ನನ್ನ ಮುಂದಿನ ‘ ಸಂಸ್ಕಾರ ’ ‘ ಮೌನಿ ’ ಕಥೆಗಳ ಪ್ರಯತ್ನದ ಪ್ರಾರಂಭ ‘ ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ’ದಲ್ಲಿದೆ.

ಇಂಥ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಮೆಚ್ಚುವವರು ಹತ್ತಾರು ಜನ ಮಾತ್ರ ಎನ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಕಥೆ ಸಿನಿಮಾ ಆದೀತು ಎಂದು ಊಹಿಸುವುದೂ ಸಾಧ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟಿಸುವಂತೆ , ಹೆಚ್ಚೇನು ಸಿನಿಮಾ ನೋಡದ ನಾನು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೆನೆಂಬುದು ಈಗ ನನಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯ. ‘ ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ’ಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆ ನಾನು ಬರೆದ ‘ ಹುಲಿಯ ಹೆಂಗರಳು ’ ಎಂಬ ಕಥೆ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಸೊಕ್ಕಿದ್ದರೂ ಸಿನಿಮಾದ ಚಲಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೇ ಬುದ್ಧಿವಂತರ ಮೋಜಿಗೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ್ದೆಂಬ ಅಪವಾದಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿನಿಂದ ಈ ತನಕ ಗುರಿಯಾಗಿರುವ ‘ ನವ್ಯ ’ ತಲೆಪಟ್ಟಿ ಹೊತ್ತ ಈ ಸಾಹಿತ್ಯ , ಸಿನಿಮಾ, ನಾಟಕದಂಥ ಸಮೂಹ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲೂ ಹೊಸ ಚೆತನ್ಯದ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾದದ್ದನ್ನು ಯಾರೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗಮನಿಸಿ ಚರ್ಚಿಸಿದಂತೆ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.

ಓದುಗ , ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅನುಭವ ದ್ರವ್ಯವನ್ನು ತ್ರಿಕೋಣದ ಮೂರು ಬಿಂದುಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದನ್ನು ಎಲ್ಲಿಯೋ ಓದಿದ್ದು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತ್ರಿಕೋಣದಲ್ಲಿ ಲೇಖಕ ಓದುಗನಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿ ತನ್ನ ಅನುಭವ ದ್ರವ್ಯಕ್ಕೆ ದೂರವಾಗಬಹುದು. ಆಗ ಓದುಗನ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಮನಸ್ಸು ಬಯಸುವುದನ್ನೇ ಅವನಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾಗುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತ ಲೇಖಕ ತನ್ನ ಅಧಿಕೃತತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು , ತನ್ನ ದ್ರವ್ಯಕ್ಕೆ ಅಪಚಾರ ಮಾಡಿ ಜನಪ್ರಿಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಆಥವಾ ಈ ತ್ರಿಕೋಣದಲ್ಲಿ ಲೇಖಕ ತನ್ನ ಅನುಭವ ದ್ರವ್ಯಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಅಪ್ರಿಯವಾದದ್ದನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಇಚ್ಛಿಸದ, ರಂಜಕವಾದ್ದನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಯಸುವ ಓದುಗನಿಗೆ ದೂರವಾಗಬಹುದು.ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರದಿದ್ದರೂ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ನೆಜತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಸೃಷ್ಟಿಶೀಲನಾದ ಲೇಖಕ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆಥಿಚಿmuಟಿಚಿ ಎರಡನೇ ಸಂದರ್ಭವನ್ನೇ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ಓದುಗನಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಾನೆ . ಈ ಎರಡೂ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಆದರ್ಶವಾಗಿ ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಓದುಗರ ಸಂಬಂಧಗಳು ಅನ್ಯೋನ್ಯವಾದಾಗ ರಂಜಕವಾದ ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ಬಳಸದೆ ಓದುಗನ ಜೊತೆ ಲೇಖಕ ಅನುಭವ ದ್ರವ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಸುವುದು ಓದುಗನ ಅಭಿರುಚಿಯನ್ನು ತಿದ್ದುವ ವಿಮರ್ಶಕನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ , ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯಂತೆ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೂ ಈ ಮಾತು ನಿಜ.

ಆದರೆ ಆರ್ಥಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಸಿನಿಮಾ ಪ್ರೇಕ್ಷಕನನ್ನು ಕಡೆಗಾಣಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅನುಭವ ತೀವ್ರ ನೆಜ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕಿಂತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮುಂದಿರುತ್ತದೆ.ಆದರೆ ಕನ್ನಡದ ಕೆಲವು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಾದರೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕನಿಗೆ ಪೂಸಿ ಹೊಡೆಯದಂತೆ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿರುವುದು ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆರೋಗ್ಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಂತೋಷಪಡಬೇಕಾದ್ದು. ಈ ಪ್ರೇರಣೆ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಬಂದಿರುವುದು – ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆಂದೇ ಬರೆಯದ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಬಂದಿರುವುದು- ನನ್ನ ಈ ಲೇಖನದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮುಖ್ಯ.

ನನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತರೊಬ್ಬರು ” ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ” ಸಿನಿಮಾ ನೋಡಿ ಕೇಳಿದರು : ಕಥೆಗಿಂಥ ಹೆಚ್ಚೇನು ಈ ಸಿನಿಮಾ ಹೇಳುತ್ತದೆ ? ಅರ್ಧ ಘಂಟೆಯಲ್ಲಿ ಕಥೆ ಕೊಡುವ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಇಡೀ ಸಿನಿಮಾವನ್ನು ವಿವರವಿವರವಾಗಿ ಯಾಕೆ ನೋಡಬೇಕು? ಲೇಖಕನಾಗಿ ನಾನು ನನ್ನ ಕಥೆಗೆ ಈ ಸಿನಿಮಾ ಸರಿಸಮವಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ , ಅಥವಾ ಕಥೆಗೆ ಬಾಧಕವಾಗದಂತೆ ಸಿನಿಮಾ ಬೆಳೆದಿದೆ ಎಂದರೆ ನನ್ನ ಗೆಳೆಯರ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಸಮರ್ಪಕ ಉತ್ತರ ಕೊಟ್ಟಂತಲ್ಲ. ಇದು ಗಹನವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಎಲ್ಲ ಕಲೆಯೂ ಅನುಭವವನ್ನು ಅದರ ಸಾರ, ಸಾಂದ್ರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರಮ ಬೇಡುವ ಮಾಧ್ಯಮ ತನಗೇ ಅನನ್ಯವಾದ ಅನುಭವವನ್ನೆ ಕೊಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಸಾಬೀತು ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಈ ಮಾಧ್ಯಮ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದಂತೆ. ಸಿನಿಮಾ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದೂ ಅನುಭವದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಮರ್ಪಕ ವಾದವಲ್ಲ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬUಮನ ‘ಸೈಲೆನ್ಸ್’ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೃಶ್ಯವಿದೆ. ಇಬ್ಬರು ಸೋದರಿಯರು ಮತ್ತು ಕಿರಿಯವಳ ಮಗ ಯಾವುದೋ ಹೆಸರಿಲ್ಲದ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೋಟೆನಲ್ಲಿ ಇಳಿದುಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಹುಡುಗ ಹೋಟೆನ ತನ್ನ ಕಿಟಕಿ ತೆರೆದ ಕೂಡಲೆ ಕರ್ಕಶವಾದ ಬೀದಿಯ ಶಬ್ಧಗಳು ಕೇಳಿಸುತ್ತವೆ. ಮುಚ್ಚಿದ ಕೂಡಲೇ ಆ ಸದ್ದುಗಳು ನಿಂತುಬಿಡುತ್ತವೆ. ಒಮ್ಮೆ ಹುಡುಗನಿಗೆ ಒಂದು ಟ್ಯಾಂP ಚಲಿಸುತ್ತ ಇರುವುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಹುಡುಗ ಹಾಸಿಗೆ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿ ವಿಮಾನದ ಚಲನೆಯನ್ನು ಕೆಯಲ್ಲಿ ನಟಿಸುತ್ತ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಮತ್ತೊಂದು ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೋಟೆಲಿನ ಕಾರಿಡಾರಿನಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣದ ವೇಷಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಕುಬ್ಜರು ನಡೆದು ಬರುವುದನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಹಿರಿಯಳನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಕಿರಿಯವಳು ತನಗೆ ಗೊತ್ತಿರದ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ಮಾಣಿಯೊಬ್ಬನ ಜೊತೆ ಸಂಭೋಗಿಸುವುದನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಹಿರಿಯವಳು ತೀವ್ರವಾದ ಅಸೂಯೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಕಟ ಪಡುವುದನ್ನೂ , ಮುಷ್ಟಿ ಮೆಥುನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನೂ , ಕುಡಿದು ನರಳುವುದನ್ನೂ ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಹುಡುಗ ಒಂದು ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡಕ ಹಾಕಿ ಓದುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ಅಸಂಬದ್ಧವೆನ್ನಿಸುವ ಘಟನೆಗಳ ಜೋಡಣೆಯಲ್ಲಿ ನನಗೆ ‘ಸೈಲೆನ್ಸ್’ ಚಿತ್ರ , ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಯಾಗಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾದ ಅನುಭವವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದೆ ಎನ್ನಿಸಿತು. ಅಂದರೆ ಇದನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ತಿಳಿಯುವಂತಿಲ್ಲ – ಎನ್ನಿಸುವಂಥ ದೃಶ್ಯ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಂಗೆ ಬUಮ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ. ನೋಡುವಾಗ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಏನೇನು ಹೊಳೆಯುವುದೋ ಅದಕ್ಕೆ ನಾವು ನೋಡಿದ್ದು , ಕೇಳಿದ್ದು ಬರೀ ನೆವವಲ್ಲ ; ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಉಂಟು ಮಾಡಿ ಅನಂತರ ನಿವೃತ್ತವಾಗುವ ಶ್ರವಣ-ದೃಶ್ಯ ವಾಹಕಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಅನ್ನಿಸಬೇಕು – ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ, ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯಂತೆಯೇ , ಪ್ರಾಯಶ: ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ . ಅಂದರೆ ಮೂರ್ತವಾದ್ದಕ್ಕೂ , ಅಮೂರ್ತವಾದ್ದಕ್ಕೂ ಅಭಿನ್ನವಾದ , ಒಂದು ಇನ್ನೊಂದರಲ್ಲಿ ಒಳಪಟ್ಟ ಸಂಬಂಧ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ – ಈ ಮಾಧ್ಯಮದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣವೇ ಅದು. ಭಾಷೆಯಲ್ಲಾದರೂ ಅನ್ಯೋಕ್ತಿಯಿದೆ ; ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ‘ ಓಡಿದೆ ‘ , ‘ ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿದೆ ‘ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ರೂಪಕಗಳಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದು . ” ಓಡಲೆಳಸುತಿಹುದು ಜೀವ ” ಎಂಬ ಮಾತು ವಾಚ್ಯಾರ್ಥದ ನಿವೃತ್ತಿಯಲ್ಲೇ ಸಾರ್ಥಕವಾಗುವಂಥದು. ನನಗೆ ಬUಮನ ‘ಸೈಲೆನ್ಸ್’ ನಲ್ಲಿ ಸಭ್ಯ ಗೃಹಸ್ಥನಂತೆ ಕಾಣುವ ಆ ಉದ್ದ ಮೂಗಿನ ಕನ್ನಡಕ ಹಾಕಿದ ವೆಟg ಈ ಮೂಲಕ ಬUಮ ಏನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥವಿಶೇಷಕ್ಕೆ ಒದಗುವ ರೂಪಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಅವನ ಮೂಲಕ ನಾವು ಏನು ಕಾಣುತ್ತೇವೋ ಅದರ ಜೊತೆ ಅವನೂ ಕಾಣುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾನೆ. ( ಉತ್ತಮ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೂ ಹೀಗಾಗಬಹುದು ). ಓದುವ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಂತೆ , ಕೇಳಿದಂತೆ ಅನ್ನಿಸುವುದು ಲೇಖಕನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲೆಗಾರಿಕೆಗೆ ನಿದರ್ಶನವಾದರೆ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ನಾವು ನೋಡುತ್ತೇವೆ, ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ ಚಿತ್ರ ಎಷ್ಟು ಕಳಪೆಯಾದರೂ ಕಣ್ಣಿನ ಎದುರು ಕಟ್ಟಲೇಬೇಕಲ್ಲ ! ಸಿನಿಮಾದ ಭಾಷೆಯೇ ಅದಾದ ಮೇಲೆ ನಾವು ನೋಡಿದ್ದು, ಕೇಳಿದ್ದು ಅತ್ಯಂತ ಗಾಢವಾಗದೆ ಸಿನಿಮಾ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾಗಲಾರದು. ನಾವು ಈಗ ನೋಡಿದ್ದು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನಾವು ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಮೆಟ್ಟಿಲಾದರೆ, ಮುಂದೇನು ಎಂದು ಕುತೂಹಲ ಕೆರಳಿಸುವ ಸಪೆನ್ಸೇ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದರೆ ( ಕಥೆಯಲ್ಲೂ ಕೂಡ ) ಆಗ ಸಿನಿಮಾ ನಮಗೆ ನೋಡಿಸುವುದೆಲ್ಲ ತೆಳುವಾಗುತ್ತ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ದೃಶ್ಯಗಳಾತ್ತವೆ ಅಷ್ಟೆ. ಅಲ್ಲಲ್ಲೇ ಓದಬಹುದು, ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಾದರೋ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮುಂದೆ ಹರಿಯುವುದೇ ಸಿನಿಮಾದ ಸಹಜ ಗುಣವಾದ್ದರಿಂದ ಹೀಗೆ ಮುಂದೆ ಹರಿಯುತ್ತಿರುವಾಗಲು ಹರಿಯುತ್ತಿರುವುದು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಶಕ್ತಿ ದೃಶ್ಯ ಘಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಡೆಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸು ತಡೆ ಹಿಡಿದು ಚಿಂತಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿರುವಂತೆ , ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದಲೇ ಸಿನಿಮಾ ನಮ್ಮ ಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಉದ್ದೀಪನಗೊಳಿಸಲು ಮುಂದೆ ಚಲಿಸುವಾಗಲೇ ಹಿಂದಿನದನ್ನೆಲ್ಲ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸು ಕೂಡಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ನೋಡುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಹಲವು ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿಯ “ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ” ನನ್ನ ಕತೆಯ ಜೊತೆ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟವಾದ ಸಂಬಂಧ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದೆ. ನಾನು ಬೆಳೆದ ಪರಿಸರ ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿ ಬೆಳೆದ ಪರಿಸರಗಳ ನಡುವೆ ಅನೇಕ ಸಾಮ್ಯಗಳಿವೆ. ಒಬ್ಬ ಹುಡುಗ ಬೆಳೆದು ದೊಡ್ಡವನಾಗುವ ಕಷ್ಟ , ಮುಗ್ಧತೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯ , ಅದರ ಸಂಕಟ , ನೆತಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಬೆಳೆಸುವ ಮಾನವೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ತೊಡಕುಗಳು – ಇಂಥ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಅನುಭವಗಳೆಲ್ಲ ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಅನುಭವಗಳು ಎನ್ನುವಂತೆ ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿ “ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ” ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಿನಿಮಾ ನೋಡುವಾಗ ನನ್ನ ಕಥೆಯ ಅನುಭವ ದ್ರವ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕಂಡಂತೆ ನನಗೆ ಅನ್ನಿಸಿತು. ಈ ಮನೆಯಲ್ಲಿ , ಈ ನದಿ ದಡದಲ್ಲಿ , ಈ ಮಗುವಿಗೆ , ಈ ಜನರ ನಡುವೆ ಹೀಗೆಲ್ಲ ಆಯಿತು ಎನ್ನಿಸುವಂತ ಅಧಿಕೃತ ದಾಖಲೆಯಾಗಿ “ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ ” ಸಿನಿಮಾ ಬಂದಿದೆ. ಕೆ.ವಿ.ಸುಬ್ಬಣ್ಣ ಪರಿಸರ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಸಂಭಾಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಕಥೆಯ ಒಳದನಿಗಳಿಗೆ ಜೀವ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ರಾಮಚಂದ್ರರ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣದಲ್ಲಿ ನಾಣಿ ಬಾಲಶಂಕರನಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ – ಅವರು ಆರಿಸುವ ಕೋನಗಳು ನನ್ನ ಕಥೆಯ ಮೌನವಾದ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತುಂಬುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ನಾಣಿ ಘಟನೆಗಳನ್ನು ಬರೀ ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಪ್ರೇಕ್ಷಕನಾಗಿದ್ದವನು ಹಾವನ್ನು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆಯುವ ಘಟನೆಯ ಮೂಲಕ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅವನಲ್ಲಾಗುವ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಉಡುಪಿನ ಮೂಲಕ , ಅವನು ಹಿಡಿಯುವ ಬುಟ್ಟಿ , ಅದನ್ನು ಅವನು ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು – ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಬರುವ ನಾಣಿಯನ್ನು ಶಾಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಗಣೇಶ ಚುಡಾಯಿಸುವ ಡ್ಘಟನೆಗಳು ಹಾಸ್ಯದ ಮಗ್ಗುಲನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡೂ ಹಿಂಸೆಯಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತವೆ . ಇದು ಹುಡುಗ ಬೆಳೆಯಲು ಅಗತ್ಯ , ಜೊತೆಗೆ ಕ್ರೂರ ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ಯಮುನಕ್ಕನಿಂದಾಗಿಯೂ ನಾಣಿ ತನ್ನ ಮುಗ್ಧತೆ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾವೆ ; ಮೊದಲನೆ ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಿಸುವವಳು ಅವಳು . ನಂತರ ಎಲ್ಲರೂ ಅವನ ಹತ್ತಿರ ಸುಳ್ಳು ಹೇಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಯಮುನಕ್ಕನಾದಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಅವನನ್ನು ಜಗ್ಗಾಡುತ್ತಾರೆ. ಶಾಸ್ತಿ ಪರದೇಶಿ ; ಯಮುನಕ್ಕ ನಿರ್ಭಾಗ್ಯ ವಿಧವೆ , ದು:ಖಿ – ಈ ಎಲ್ಲರ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲೂ ನಾಣಿಯನ್ನು ವಿಕಾರಗೋಳಿಸುವ ಅಂಶಗಳಿವೆ. ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಪಕ್ವಗೊಳಿಸುವ ಜೀವನ ಸತ್ವಗಳಿವೆ. ನಾನಿ ಮತ್ತು ಯಮುನಕ್ಕ ಇಬ್ಬರೂ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮುಗ್ಧರೆ – ಇಬ್ಬರ ಮುಗ್ಧತೆಗಳೂ ಶೋಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. ಯಮುನಕ್ಕ ಗರ್ಭವತಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ ಜೀವನ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳ ಒಳಗಿನ ಗರ್ಭ , ಹೊರಗಿನ ನಾಣಿ , ಗರ್ಭ ಸೂಚಿಸುವ ಜೀವನದ ಸಮೃದ್ಧಿ , ಈ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸ್ತುತಿ ಮಾಡುವ ವೇದ ಘೋಷಗಳು , ಈ ವೇದ ಹೇಳುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ವೆದಿಕರು ಆಚರಿಸುವ ( ಜೀವನ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವ ) ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಕ್ರಿಯೆಗಳು – ಇವೆಲ್ಲ ಒಂದು ದಟ್ಟ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ.

ನಾಣಿ ಬೆಳೆಯುವ ಹಂತಗಳು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿವೆ. ಸುಳ್ಳು ಹೇಳುವುದರ ಮೂಲಕ ಪಿತೂರಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಲುದಾರನಾಗುತ್ತಾನೆ. ನಿಷೇದಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ಮುರಿಯುತ್ತಾನೆ. . ಮೆಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಾಗರ ಕಲ್ಲನ್ನು ಮುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ.; ಹೊಲೆಯ ಕಟೀರನನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಎಲ್ಲ ಭೀತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಹಾವಿಗೆ ಕಲ್ಲು ಹೊಡೆಯುತ್ತಾನೆ ; ಗರ್ಭಪಾತಕ್ಕಾಗಿ ಯಮುನಕ್ಕ ಪರ್ಬು ಹತ್ತಿರ ಹೋದಾಗ ಶೂದ್ರಪ್ರಪಂಚ ನೋಡುತ್ತಾನೆ – ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾನೆ. ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕಳೆ‌ಅಯಲೇ ಬೇಕಾದ ಅವನ ಮುಗ್ಧತೆ ಕಳೆಯುತ್ತದೆ. ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಅವನ ನೆತಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದ ಕ್ರೌರ್ಯದಿಂದ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮ ಸಹಾನುಭೂತಿಗಳ ದಾರಿದ್ರ್ಯದಿಂದ ಹೇಸುತ್ತಾನೆ. ಇಡೀ ಅಗ್ರಹಾರ ಅವನನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅವರನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ನಾಣಿ ಯಮುನಕ್ಕನ ಜೊತೆ ಕೂರುವುದು ಅವನದೇ ಆಯ್ಕೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ತನಕ ಅವನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾನೆ.

ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿ ನನ್ನ ಕಥೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣವಾದ ಒಂದು ವಿವರ ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಾಣಿ ನನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಸ್ತಿಯ ಬಲಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಾಗರಕಲ್ಲನ್ನು ಮೈಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ . ಆದರೆ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬಲಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿದನಂತರ , ತನ್ನ ಭಯವನ್ನು ಗೆದ್ದ ಖುಷಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಮುಟ್ಟುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಕಥೆಯ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಅನ್ನಿಸಿದೆ.

ಬ್ರಹ್ಮರಾಕ್ಷಸ , ಕೊಳ್ಳಿದೆವ್ವ , ನಾಗರಕಾಟ ಹೀಗೆ ಭಯಾನಕವಾದ ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಅತಿಮಾನುಷದ ಮೂಲಕ ನಾಣಿ ಗ್ರಹಿಸುತ್ತ ಹೋಗುವ ಘಟನೆಗಳು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ವಾಸ್ತವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪ್ರೇಮ ಪ್ರಕರಣ , ಆ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಚು ಇತ್ಯಾದಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂಗತಿಗಳು . ಆದರೆ ನಾಣಿ ಗ್ರಹಿಸುವ ಕ್ರಮವನ್ನು ನನ್ನ ಕಥೆಯಾಗಲೀ ಸಿನಿಮಾವಾಗಲೀ ನಿರಾಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅವನ ಮುಗ್ಧ ಗ್ರಹಣಕ್ಕೆ ಕಾಣುವ ಸತ್ಯಗಳು ದೊಡ್ಡವರಿಗೆ ಕಾಣದೆ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಕಥೆ ಹೀಗೆ ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ವಾಸ್ತವಿಕ ಮತ್ತು ಅತಿಮಾನುಷ – ಎರಡೂ ಪಾತಳಿಗಳಲ್ಲೂ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ . ನಾಣಿಯ ಮುಗ್ಧತೆ ಕಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ – ಶಾಸ್ತಿ ಗಣೇಶರ ಮೂಲಕ – ಅವನು ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಬೆಳೆಯಲು ಅವನಿಗೆ ಶಾಸ್ತಿ – ಗಣೇಶ ಬೇಕು, ಆದರೆ ಅವನ ಅಂತಃಕರಣ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಲು ಯಮುನಕ್ಕಳ ದಾರುಣ ವೇದನೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಪ್ರೇಮ ಬೇಕು. ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲೂ ಇಂಥ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ದ್ವಂದ್ವಗಳನ್ನು ವಿಧ್ಯುಕ್ತಕ್ರಿಯೆಗಳ ಮೂಲಕ, ಶೈಲಿಕರಣ ತಂದುಕೊಡುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಮೂಲಕ ಕೃತಕವಾಗಿ ಕಾಣದಂತೆ ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

“ಘಟಶ್ರಾದ್ಧ” ಅವಸರವಿಲ್ಲದೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಕವನದ ಶಬ್ದಗಳಂತೆ ಸಿನಿಮಾ ದೃಶ್ಯಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಲಗತ್ತಾಗುತ್ತ ಸಾಂದ್ರವಾದ ಪ್ರಪಂಚ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತವೆ. ಮಲೆನಾಡಿನ ಹಳ್ಳಿಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬ ಒಂದರ ಕತೆ – ಅದರಲ್ಲೂ ಈ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನವರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಿಂದಾಗಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಗಡ ಒಂದರ ಕಥೆ – ಒಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತದೆ. ನನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ನಾಣಿ ನೋಡುತ್ತಾನೆ ; ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲೂ ನಾಣಿಯೂ ಇದ್ದಾನೆ . ಸ್ಕೂಲಿನ ಕಿಟಕಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡುತ್ತ ನಿಂತು ಸೀಮೆ ಸುಣ್ಣ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಓಡಿಹೋಗುವ ನಾನಿ , ( ಪ್ರಾಯಶಃ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾರಂತರ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತದಿಂದಾಗಿ ) ಯಮುನಕ್ಕನಿಗೆ ಒದ್ದನಂತರ ಅವಳ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ನಾಣಿ , ನಖಶಿಖಾಂತ ಬಾಲಶಂಕರನಂತೆ ಕಾಣುವ ನಾಣಿ – ಈ ಕಥೆ ನನ್ನದಲ್ಲ ಎನ್ನಿಸುವಷ್ಟು ನನಗೇ ಹೊಸ ಅನುಭವ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.

ನನ್ನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಯಮುನಕ್ಕ ತಲೆ ಬೋಳಿಸಿದ ವಿಧವೆ . ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಹಾಗೆ ಚಿತ್ರಿಸುವುದು ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಸಾಧ್ಯವಾಗದ್ದನ್ನು ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ತುಂಬಿದ್ದಾರೆ ನಿಜ – ಆದರೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಸಿನಿಮಾವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಾನಲ್ಲ!

ಕನ್ನಡ ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿ ಕವಿಯ ಮನೋಧರ್ಮವಿರುವ ನಿರ್ದೇಶಕ ಗಿರೀಕಾಸರವಳ್ಳಿ ಎಂದು ನನಗೆ ಅನ್ನಿಸಿದೆ. ಅದರ ಪ್ರತಿಭೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸುಸಂಬದ್ಧ ನಿರೂಪಣಾ ಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಅವರು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಬೇಕೇನೊ? ಆದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕೊಡುವ ಅಪ್ಪಟ ಅನುಭವವನ್ನು ಸಿನಿಮಾದಿಂದ ಬಯಸುವಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಬೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಆಚಿನದನ್ನು – ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸಾದ್ಯವಾದದ್ದನ್ನು ಗಿರೀಶ ಸೆಲ್ಯುಲಾಯ್ಡ್‍ನಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೂ ಅಂಥದ್ದಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧರಾಗಬೇಕಲ್ಲ!
*****