ಮೌನ ಕಣಿವೆ

ಈ ಮೌನ ಕಣಿವೆ, ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿಯೆಂದು ಈಚೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದುದು, ಕೇರಳದಲ್ಲಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದ ದೊಡ್ದ ಊರಾದ ಪಾಲ್ಗಾಟ್‌ನಿಂದ ಕಡಿದಾದ ಬೆಟ್ಟದ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಿ, ಬಳಸಿ, ಕುಕ್ಕಿ, ಕುಲುಕಿ ಜೀಪ್ ನಮ್ಮನ್ನು ಈ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಕೇರಳದ ವಿದ್ಯುಚ್ಚಕ್ತಿ ಇಲಾಖೆಯವರು ಬೆಟ್ಟದ ನೆತ್ತಿ ಮೇಲೆ ಈ ಮೌನ ಕಣಿವೆಗೆ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟಲು ಸಿದ್ಧರಾಗಿ ಕಾದು ಕೂತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ನಮ್ಮನ್ನು ಆದರದಿಂದ ಬರಮಾಡಿಕೊಂಡು ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ವಿಷಯ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟನ್ನು ಕಟ್ಟದಂತೆ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಚಳವಳಿಯ ಹಿಂದೆ ಹೊರದೇಶದವರ ಕೈವಾಡವಿದೆಯೆಂದು ನಮಗೆ ನಮ್ರವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷದ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಲೇಖಕ ಡಾ. ಪರಮೇಶ್ವರನ್ ಕೂಡ ಏಕೆ ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಾವು ಕೇಳಿದರೆ ಅವರು ಮುಗುಳ್ನಗುತ್ತಾರೆ. ಎಷ್ಟೋ ಜನ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳಿರಬೇಕೆಂದು ಅವರ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ನಗುವಿನಿಂದ ನಮಗೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ತಾವು ಕೂಡ ಪರಮೇಶ್ವರನ್ನ ಗೌರವಿಸುತ್ತೇವೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು, “ಈ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಕೇವಲ ಭಾವುಕವಾದ್ದು ಸಾರ್. ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿಯೆಂದು ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಕರೆಯಲು ಹೋಗಿ ಹೀಗಾಯ್ತು. ಯಾವನೋ ಆಂಗ್ಲನೊಬ್ಬ ಬಹಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಕಡೆ ಕುದುರೆ ಮೇಲೆ ಬರುವಾಗ ಜಾಗದ ಹೆಸರೇನೆಂದು ಯಾರನ್ನೋ ಕೇಳಿದನಂತೆ. ಹಳ್ಳಿಯವ `ಸೈರಂಧ್ರಿ ಕಣಿವೆ’ ಎಂದದ್ದನ್ನು `ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ’ ಎಂದವನು ತಪ್ಪಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡನಂತೆ. ಈ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನದಿಯ ಹೆಸರು `ಕುಂತಿ’ ಎಂದು. ನಾವಿದನ್ನು `ಕುಂತಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು’ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದರೆ ಈ ಎಲ್ಲ ತಾಪತ್ರಯಗಳಿಂದ ಪಾರಾಗಬಹುದಿತ್ತೇನೋ” ಎಂದವರು ಬೇಸರದಿಂದ ವಿವರಿಸಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟಬೇಕೆಂದಿದ್ದ ಜಾಗಕ್ಕೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.

ಮಲೆನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಬೆಳೆದ ನಾನೇನೂ ಈ ಅದ್ಭುತ ದೃಶ್ಯಕಂಡು ಬೆಕ್ಕಸಬೆರಗಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇನೂ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಮನುಷ್ಯನಿಗಾಗಿ ಪಳಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲ. ಗತಿಸಿದ ಇರಾನಿನ ಶಾನಿಗೂ, ನಿನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆ ಬಲಿಷ್ಠರಾದ ನಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಧಡಿಯರಿಗೂ ಅನುಕೂಲವಾಗಲೆಂದು ಕುದುರೆಮುಖದ ಯೋಜನೆ ಶುರುವಾದಾಗ ಯಾರೂ ಚಕಾರವೆತ್ತಲಿಲ್ಲ. ಅನಂತರ ಗಿರಿಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕೊರೆದಾಗ ಯಾರೂ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲಿಲ್ಲ. ನನ್ನಲ್ಲಿ ಏಳುವ ಈ ಅರ್ಧಂಬರ್ಧ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳ ಸಹಿತ ವಿದ್ಯುತ್ ಎಂಜನಿಯರ್ ಸ್ಪಷ್ಟಗೊಳಿಸುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.

“ಅವುಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಈ ಮೌನಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವ ಕಾಡು ಕೇವಲ ೮೪೫ ಹೆಕ್ಟೇರುಗಳು. ಇದನ್ನು `ವರ್ಜಿನ್’ ಕಾಡೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮಾತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಇದು ಕನ್ನಿಕ-ಅದೆಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಈ ಕಾಡಿನ ಮರಗಳು ರೈಲ್ವೆಗೆ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿವೆ. ಪ್ರತಿನಿತ್ಯ ಸೌದೆಗೆಂದು ನಾಟಕ್ಕೆಂದು ಕಳ್ಳ ಸಾಗಾಣಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ನಾವು ಅಣೆಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟದಿದ್ದರೂ, ಅಗೋ, ಈ ದಿಬ್ಬಗಳ ಮೇಲೆಲ್ಲ ಬೋಳಾಗುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ ಈ ಕಣಿವೆಯ ಆಳದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಡೂ ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ದಿನ ಬೋಳಾಗುವುದಂತೂ ಖಂಡಿತ. ಇಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಮ್ಮಿ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟೆ ಕಟ್ಟಬಹುದು. ಈ ಕಾಡು ಮುಳುಗಿದರೂ ಮೇಲೆ ವಿಶಾಲ ಹಬ್ಬಿರುವ ಕಡುಗಳನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಾಯುವ ಏರ್ಪಾಡು ಮಾಡಬಹುದು. ಈಗ ಬೋಳುಗುಡ್ಡವಾಗಿರುವುದು ನೀರಿನಿಂದ ತುಂಬಿದಂತೆ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ತಾನಾಗಿಯೇ ಕಾಡು ಬೆಳೆಯುವುದು. ಅದು ಅರಣ್ಯದ ಸ್ವಭಾವ-ಎಲ್ಲ ನದಿದಂಡೆ ಮೇಲೂ ನಾವು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲವೇ ಅಂಥ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕಾಡುಗಳನ್ನ?”

ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ತೆರಾಯ್‌ನಲ್ಲಿ, ಬಿಹಾರದ ರಾಂಚಿ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಗಣಿಗಳಲ್ಲಿ, ಹಜಾರಿಬಾಗ್ ಗಯಾದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಮಹದೇವ, ಸತ್ಪುರ, ಬೈಲಾದೀಲ ಗಿರಿಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ, ಆಂದ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಇಕಾಲಜಿಸ್ಟರು ಯಾಕೆ ಬಾಯಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಕೂತರು? ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶಗಳೂ ನಾಗರಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದಂತೆ ಕೇರಳದ ಈ ದಟ್ಟದರಿದ್ರ ಪ್ರದೇಶ ಮುಂದುವರಿಯಬಾರದೆ?

ಮಾನವ ನಾಗರಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ, ಬಡತನದ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಉತ್ಕಂಠ ಆರ್ತತೆಯಿಂದ ಮಾತಾಡುವ ವಿದ್ಯುತ್ ಇಲಾಖೆಯ ಧ್ವನಿ ನನ್ನದೂ ಅಲ್ಲವೆ ಎಂದು ನಾನು ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾಗುತ್ತೇನೆ. ಅದೇನೋ ಒಂದು ಜಾತಿ ಮಂಗವಂತೆ – ಅದನ್ನು ಉಳಿಸಲೆಂದು ಇಷ್ಟು ನೀರಾವರಿ, ಇಷ್ಟು ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿಯನ್ನು, ಇಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ(ಎಷ್ಟು ಮರೆತಿದೆ)ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದನ್ನು ಕೈ ಬಿಡಬೇಕೆ? ನನ್ನ ಮೌನದಿಂದ ಉತ್ತೇಜಿತರಾದ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಸಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಗೊಣಗುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಜುನ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣರು – ನರನಾರಾಯಣರೇ-ಖುದ್ದಾಗಿ ನಡೆಸಿದ ಖಾಂಡವದಹನವನ್ನು ನಾನು ನೆನೆಯುತ್ತೇನೆ. ಎಲ್ಲಾ ಕಾಲದಲ್ಲೂ ಎಲ್ಲೋ ಕೆಲವು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತ್ರ ದಯಾವಂತರು; ಆದರೆ ಮಾನವ ಕುಲ ಸಮುದಾಯವಾಗಿ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಯಾವತ್ತೂ ನಿರ್ದಯವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡೇ ಬಂದಿದೆಯಲ್ಲವೆ? ಇಲ್ಲದಿದ್ದಲ್ಲಿ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಜೇನುಕುರುಬರಂತೆ ಊಂಛವ್ರತಿಗಳಾಗಿ ಬದುಕಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಸೂಯೆ ದುರಾಸೆಗಳು ಮಾನವನನ್ನು ಪ್ರಗತಿಪಥದಲ್ಲಿ ನಡೇಸುವ ಶಕ್ತಿಗಳಿರಬಹುದು ಎಂಬರ್ಥದ ಎಂಗಲ್ಸ್‌ನ ಮಾತುಗಳೂ ನಿಷ್ಠುರ ಸತ್ಯವಲ್ಲವೆ?

ವಿದ್ಯುತ್ ಎಂಜನಿಯರ್ ನನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸುಡುವ ಚಹಾದ ಕಪ್ಪನ್ನಿಟ್ಟು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ; “ನೀವು ಲೇಖಕರಂತೆ. ನಿಮ್ಮಂಥವರದು ಮೃದುವಾದ ಅಂತಃಕರಣ. ಇಂಥ ಸೌಂದರ್ಯದ ನಾಶವನ್ನು ನೀವು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೀವು ಬರೆಯುವ, ಓದುವ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಕಾಗದಕ್ಕೆಂದು ಎಷ್ಟು ಅರಣ್ಯ ನಾಶವಾಗುತ್ತಿದೆ ಗೊತ್ತೆ? ನಾವು ತಪಸ್ವಿಗಳಾದ ಋಷಿಗಳಾಗಿದ್ದರೆ ಇಕಾಲಾಜಿಸ್ಟರು ಹೇಳುವುದನ್ನು ಒಪ್ಪಬಹುದಿತ್ತು. ಆಧುನಿಕವಾಗಿ ಬದುಕಬೇಕೆಂದರೆ ಹಿಂಸೆ ನಾಶಗಳಿಂದ ಹಿಂದೆಗೆಯುವುದು ಸಾಧ್ಯವೆ? ಭಾರತದ ಆಧಿನೀಕರಣಕಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಯೋಜನೆಗಳೂ ಅಗತ್ಯ. ಗೊಡ್ಡು ಗಾಂಧೀವಾದಿಗಳು ಅಥವಾ ಭಾರತ ಬಡರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುವ ಯೂರೋಪ್ ಅಮೇರಿಕಾದವರು ಇಂಥ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಿ ಬಂದು ಮಂಗಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಎಂದು ಬೊಬ್ಬೆಯಿಡುತ್ತಾರೆ.” ಏನು ಹೇಳಲೂ ನಾನು ಅಳುಕುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು, ಚಹಾ ಹೀರುತ್ತಾ ವಿದ್ಯುತ್ ಎಂಜನಿಯರ್ ಅಟ್ಟಹಾಸದಿಂದ ಮಾತಾಡುತ್ತಾರೆ. ತಾವು ಗೆದ್ದೇ ಗೆಲ್ಲುವೆವು ಎಂಬ ಭರವಸೆ ಅವರಿಗೆ..

ಮೌನಕಣಿವೆಯೊಳಕ್ಕೆ ನಾವು ಇಳಿದು ಹೋಗುತ್ತೇವೆ. ಜಿಗಣಿಗಳನ್ನು ಕಾಲಿನಿಂದ ಕೀಳುತ್ತ. ಹಸಿರು ಹಾವುಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತ, ಏಕಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಮಾತಾಡುತ್ತ, ಎಷ್ಟೊಂದು ಮಾತುಗಳಿಗೆ ವಾದಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಹೆಸರು ನನಗೆ ಐರಾನಿಕ್ ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ಹುಂಬ ಚಪಲಗಳನ್ನೂ, ಕುತೂಹಲಗಳನ್ನೂ ಪಳಗಿಸುತ್ತ, ತನಗೆ ಸೊಬಗಿನ ಮೂಲಕವೆಷ್ಟೋ ಅಷ್ಟೇ ದಿಗಿಲಿನ ಮೂಲಕ ಪಾಠ ಕಲಿಸಿದ ವರ್ಡ್ಸ್‌ವರ್ತ್ ವರ್ಣಿಸಿದ ಪ್ರಕೃತಿ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ನವೆಂಬರಿನ ತಂಪಾದ ಮೌನ ಕಣಿವೆಯ ಆಳದಲ್ಲಿ ನಿಂತ ನನ್ನನ್ನು `ನಿಮಗಿಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಕೇಳಿ ಬರುವ ಸಿಕಾಡಗಳ ದನಿ ಕೇಳಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಅಲ್ಲವೇ?, ಎಂದು ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. “ನೋಡಿ ನಷ್ಟವಾಗುವುದು ಇಷ್ಟೇ ಕಾಡು” ಎಂದು ಮತ್ತೆ ಈ ಕಡಿದಾದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ನನಗೆ ಥಟ್ಟನೆ ಗುಹ್ಯಯೋನಿಯಂತೆ ಕಂಡ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದು ಚೂರು ನೆಲಕ್ಕಾಗಿ ಪಂಚಮರವನ್ನು ಜೀವಸಹಿತಸುಡುವ ನಮ್ಮ ನಾಗರೀಕತೆ ಈ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶೇಷ ಜಾತಿಯ ಕೆಲವು ಮಂಗಗಳನ್ನು ಉಳಿಸುವುದು ಸಹಜವೆಂದು ನಾವೇಕೆ ತಿಳಿಯಬೇಕು?

ಗಾಂಧೀ ಮತ್ತು ನೆಹರು

ನಾವು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೇಲಿನ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ನಿಜವಾಗಿ ಬಾಧಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಭಾರತೀಯರಾದ ನಾವು ಬೌದ್ಧಿಕ ಸಂಕಟದಿಂದ ನರಳುವುದಿಲ್ಲ-ಇಕ್ಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕು ನಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯದ ಕವಲುದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದನ್ನು ಆಯುವ ಕಷ್ಟವನ್ನು ನಾವು ಪಡುವವರಲ್ಲ. ಗಾಳಿ ಬೀಸಿದತ್ತ ನಾವು ತೂರುತ್ತ ಸಾಗಿದ್ದೇವೆ. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಸನಾತನವಾದಿಗಳಾಗಲೀ, ಆಧುನಿಕ ವಿಚಾರವಾದಿಗಳಾಗಲೀ ತಾವು ನಿಂತ ನೆಲೆಯನ್ನು ಬೌದ್ಧಿಕ ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ತಾತ್ವಿಕವಾದಗಳಲ್ಲಿ, ರಾಜಕೀಯ ಸಂಘರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ನಾವು ಕಾಣುವುದು ಕೇವಲ ಹುಂಬತನ; ಪಂಗಡಗಳ ಸದ್ಯದ ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಘರ್ಷಣೆ. ಈ ಆಸಕ್ತಿಗಲ ಘರ್ಷಣೆ ಧೀಮಂತರಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತ ಶೋಧದ ವೈಚಾರಿಕ ಘರ್ಷಣೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಮೌನಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತಾಗ ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ್ರ ದಕ್ಕಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಮತ್ತು ಪಂಡಿತ ನೆಹರೂರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವದ ವಾದವೊಂದು ಇದಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನವಾಗಿ ನನಗೆ ನೆನಪಾಯಿತು. ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು ೧೯೦೮ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ತಾವು ಬರೆದ ಹಿಂದ್‌ಸ್ವರಾಜ್ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ತನ್ನ ಪ್ರಿಯ ಶಿಷ್ಯನೂ ಉತ್ತಿರಾಧಿಕಾರಿಯೂ ಆದ ನೆಹರೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿಲ್ಲವೆಂದು ದೂರಿ ನೆಹರೂಗೆ ಕಾಗದ ಬರೆದರು. ಗಾಂಧೀಜಿ ಮಾನವ ಇತಿಹಾಸ ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಪ್ರಗತಿಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಏರುತ್ತ ಹೋಗುವ ಪಥವಲ್ಲ; ಅದೊಂದು ಸುತ್ತುವ ಚಕ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ವಾದಕ್ಕಿಂತ ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀವಾದ ಭಿನ್ನವಾದುದು. ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಉಗ್ರವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುವ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ಗೆ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕೂಡ ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಫ್ಯೂಡಲ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಿಂತ ಮೇಲಿನದು. ಆಧುನಿಕ ನಾಗರಿಕತೆಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಮಾನವನಿಗೆ ಈ ಘಟ್ಟ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದದ್ದು; ಆದರೆ ಮೀರಬೇಕಾದ್ದು, ಗಾಂಧೀಜಿಗಾದರೋ ರೈಲುಗಳು, ಲಾಯರುಗಳು, ಆಧುನಿಕ ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಎಲ್ಲವೂ ಮನುಷ್ಯನ ಸಫಲತೆಗೆ ಅನಗತ್ಯವೆಂದೂ ಹಾನಿಕಾರಕವೆಂದೂ ಎನ್ನಿಸಿತು. ಈ ವಾದ ಮಡಿಸುವ ಹಿಂದ್ ಸ್ವರಾಜ್ ನಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ಯಾಕೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಆಳುವುದು ಸಾದ್ಯವಾಯಿತು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡು, ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ನಾವೂ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರಿಕತೆಯಿಂದ ಮೋಹಿತರಾಗಿರುವುದು ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಚಲಿಸುವುದು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ವಾದಿಸುತ್ತ, ಮನುಷ್ಯನ ಮನೋವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಈ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರಿಕತೆ ಅವಶ್ಯಕವಾದ್ದರಿಂದ ನಾವು ಆ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಆ ಮೂಲಕ ಇಂಗ್ಲೆಂಡನ್ನೂ ಅದರ ಮೊಹದಿಂದ ಪಾರು ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಬೇಕಾದರೆ ಇದು ಅಗತ್ಯವೆಂದು ನೆಹರೂಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: “ಜನರು ಬದುಕಬೇಕಾದ್ದು ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ, ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ; ಗುಡಿಸಲುಗಳಲ್ಲಿ, ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ. ಅಹಿಂಸೆ ನಿಜವೆನ್ನಿಸುವುದು ಗ್ರಾಮಜೀವನದ ಸರಳತೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಈ ಸರಳತೆ ನಮಗೆ ದಕ್ಕುವುದು ಚರಕಾದಲ್ಲಿ” ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆ ಎಷ್ಟು ಆಕರ್ಷಕವಾಗುತ್ತದೆ ಜನರಿಗೆ ಎಂದು ಗಾಂಧೀಜಿಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಸರಳತೆಗಳು ಗೆದ್ದೇ ಗೆಲ್ಲುತ್ತವೆ, ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ, ಎಂದೇನೂ ಅವರು ದೃಡವಾಗಿ ನಂಬಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: “ಭಾರತ ಕೂಡ ಆ ದಾರಿಯನ್ನೇ ಹಿಡಿದೀತು-ಗಾದೆ ಮಾತಿನ ಪತಂಗದಂತೆ ಮೋಹಪರವಶವಾಗಿ ತಾನು ಸುತ್ತುತ್ತ ಕುಣಿಯುವ ದೀಪದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಉರಿದುಹೋದೀತು. ಆದರೂ ನನ್ನ ಕೊನೆ ಉಸಿರಿನ ತನಕ ಭಾರತವನ್ನೂ, ಆ ಮೂಲಕ ಇಡೀ ಜಗತ್ತನ್ನೂ ಸರ್ವನಾಶದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದು ನನ್ನ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.”

ತಾನು ನೆಹರೂಗೆ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬೇಕೋ ಇಂಗ್ಲೀಷಿನಲ್ಲೋ ಎಂಬ ಒಳತೋಟಿಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಈ ಕಾಗದದಲ್ಲಿ ಗಾಂಧೀಜಿ ತನ್ನ ನಲವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಪುಸ್ತಕ ಹಿಂದ್‌ಸ್ವರಾಜ್ ಅನ್ನು ನೆಹರೂ ಎಂದೂ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಓದಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ದೂರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಾಗದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತ ನೆಹರು, ಹಿಂದ್‌ಸ್ವರಾಜ್‌ನ ಆದರ್ಶ ತೀರಾ ಅವಾಸ್ತವವೆಂದೂ, ಆ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಓದಿ ತಾನು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳಾಯಿತೆಂದೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ಜನರು ಅರಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸುಸಂಸ್ಕೃತವಾಗಿ ಯಾಕೆ ಬದುಕಕೂಡದೆಂದು ನಂರವಾಗಿ ಹೇಳಿ ಕಾಗದವನ್ನು ಹೀಗೆ ಕೊನೆಮಾಡುತ್ತಾರೆ: ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲೇ ಅಡಗಿರುವ ದುಷ್ಟವಾದ ಒಂದು ಬೀಜದ ಅನಿವಾರ್ಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಪ್ರಪಂಚವೇ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಯ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾವೇನು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ?

ಏನನ್ನಾದರೂ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿ ಈ ಬಗೆಯ ವಿಷಾದದಿಂದ ಭಾವುಕವಾಗಿ ಸಾಂತ್ವನ ಪಡೆಯುವುದು, ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ವಾಸ್ತವ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಐರೋಪ್ಯ ಮಾದರಿಯ ನಾಗರೀಕತೆ ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಲು ಏನೇನು ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದೋ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮಾಡುವುದು ಕೇವಲ ಹಿಪೋಕ್ರಸಿಯೆಂದು ನಾವು ಜರೆದು ಪ್ರಯೋಜನವಿಲ್ಲ. ನಾವೆಲ್ಲರೂ ನಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಯೋಚನಾಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ನಮ್ಮ ನಿಜಜೀವನದ ಸೆಳೆತಗಳಲ್ಲಿ ನೆಹರೂಯುಗದ ಸೃಷ್ಟಿಗಳೇ ಆಗಿದ್ದೇವೆ. ನೆಹರೂ ಮಾಡಿದ ಆಯ್ಕೆಯ ಫಲವನ್ನು ಉಣ್ಣುವವರಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ಯಾವಂತ ವರ್ಗದ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಇದ್ದೇವೆ. ಇಂದಿನ ಎಲ್ಲ ರಾಜಕಾರಣಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ಷ್ಮಜ್ಞರಾದ ನೆಹರೂರವರೇ ನೈಜವಾದ ಬೌದ್ಧಿಕ ಯಾತನೆಯಿಲ್ಲದೆ ಗಾಂಧಿಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಭಾರತವನ್ನು ಐರೋಪ್ಯ ಮಾದರಿಯ ಯಂತ್ರಯುಗಕ್ಕೆ ಹಚ್ಚಿದರು. ನಾವು ಆ ದಾರಿಯಲ್ಲೇ ಮುನ್ನಡೆದಿದ್ದೇವೆ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಇನ್ನು ಹತ್ತಿಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಲಲ್ಲಿ ಭಾರತವೂ ಜಗತ್ತಿನ ಬಲಿಷ್ಠರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ – ಚೈನಾದಷ್ಟು ಮುಂದಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಕೊಂಚ ಹಿಂದೆ. ಆದರೆ ಯಾವ ಭಾರತ? ಹಾವನೂರ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಲ್ಲ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನೂ ಜಾರಿಗೆ ತಂದು, ಹಿಂದುಳಿದವರಿಗೆಲ್ಲ ನೌಕರಿ ಕೊಟ್ಟು ಈ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಆಳುವ ಇಲ್ಲಿಯ ಜನ ಶ್ರಮಿಸಿದರೂ ಬಲಿಷ್ಠವಾಗುತ್ತಿರುವ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವದೇಶದಲ್ಲೇ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ದೀನದರಿದ್ರರ ಕಾಲೋನಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಮುಂದುವರಿಯುವ ಆತುರದಲ್ಲಿರುವ ನಮಗೆ ಪ್ರಜಾತಂತ್ರದ ತೊಡಕುಗಳು ಅಸಹನೀಯವಾಗಿ ಕಂಡರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೆ ಬಂದು ಹೋದ ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿ ನೆಹರೂ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅನಿವಾರ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿಯದೇ ಯಾರೋ ಕೆಲವು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸ್ವಾರ್ಥದ ಫಲವೆಂದು ಮಾತ್ರ ತಿಳಿಯುವುದು ದಡ್ಡತನವಾಗುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆ ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇಂಥ ಬಲಿ ಕೇಳಿದೆ. ಹಿಟ್ಲರ್, ಸ್ಟಾಲಿನ್, ಚೀನೀ ಕಮ್ಯುನಿಷ್ಟರು, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನ ನಾಯಕರು-ಎಲ್ಲರೂ ನರಬಲಿಕೊಟ್ಟೇ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದವರು. ಇಂಥ ಬಲಿ ಸ್ವದೇಶೀಯ ಅಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಅದು ಜಿಪ್ಸಿಗಳಾಗಬಹುದು, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಪಿಗ್ಮಿಗಳಾಗಬಹುದು, ಅಮೇರಿಕಾದ ರೆಡ್‌ಇಂಡಿಯನ್ನರಾಗಬಹುದು-ಹೀಗೆ. ಆದರೆ ನೆಹರು ಯುಗದ ಫಲವನ್ನುಣ್ಣುತ್ತಿರುವ ನಮಗೂ ಗಾಂಧಿಯದೇ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗವೆನ್ನಲು ಯಾವ ಅಧಿಕಾರವಿದೆ? ವಿದ್ಯುಚ್ಚಕ್ತಿಯಲ್ಲದೆ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲೆಂದು ಮನವರಿಕೆಯಾದ ನಮಗೆ ಸೈಲೆಂಟ್‌ವ್ಯಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟದಂತೆ ತಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವೆ?

ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕದ : ಮುರಿದು ಬಿದ್ದ ಮಾದರಿಗಳು

ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಸಾಂತ್ವನಕ್ಕಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ನೈಜ ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಶೋಧದಲ್ಲಿ ಆಧಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯ ನಿಷ್ಠುರವಾದ ವಿಮರ್ಷೆಯನ್ನು ನಾವು ನಡೆಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದೆ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಮನಸ್ಸುಗಳಿಗೂ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನವಾಗಿ ಕಂಡ ಹಲವು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಗತಿ ಈಗ ಏನಾಗಿದೆ ನೋಡಬೇಕು. ಇಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನ ಹಲವರಿಗೆ ಲೆನಿನ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸೋವಿಯತ್ ಕಮ್ಯೂನಿಸಂ ಮಾನವನ ಸಮಗ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಸಹಾಯಕವಾದ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಕಂಡಿತು. ಆದರೆ ರಷ್ಯಾದ ನಿಜವಾದ ಆದರ್ಶ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂದಿದ್ದ ಯುರೋಪ್ ಆದ್ದರಿಂದ ಸ್ಟಾಲಿನ್ನಿನ ಕ್ರೂರ ಆಳ್ವಿಕೆ ಅಲ್ಲಿ ಅಗತ್ಯವಾಯಿತು. ಯೂರೋಪ್ ನೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ್ದನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದೆರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಲು ಹೋದ ಸ್ಟಾಲಿನ್ನಿನ ರಷ್ಯ ರಾಕ್ಷಸೀಯವಾದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಟಾಲ್‌ಸ್ಟಾಯ್ ಪ್ರೀತಿಸಿದ್ದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನೂ ಅಂತಃಸತ್ವವನ್ನೂ ಪಡೆದಿದ್ದ ಗ್ರಾಮೀಣ ರೈತ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಈಗ ರಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ನಾಶವಾಗಿದೆ. ರಷ್ಯಾದ ನಂತರ ಚೈನಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಕ್ಯೂಬಾ-ಎಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ-ಆಧಿನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯನ್ನು ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಸಾಧಿಸುವ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದಿವೆ. *ನಿನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆಯ ತನಕ ಮಾವೋನನ್ನು ಸರ್ವಜ್ಞನೆಂದು ತಿಳಿದಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಅನೇಕ ಸ್ನೇಹಿತರೇ ಈಗ ಯಾವ ಮುಜುಗರವಿಲ್ಲದೆ ಅವನು ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ-ಚೀನಾದ ಆಧುನೀಕರಣ ಹೊಗಳುತ್ತಾರೆ. ನಮ್ಮಂಥವರ ದಿಗ್ಬ್ರಮೆ ಈ ನಿಷ್ಠಾವಂತರಿಗೆ ತಿಳಿಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರತಿ ದಶಕದಲ್ಲೂ ಇದ್ದ ಅನೇಕ ಭ್ರಮೆಗಳು ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಡುತ್ತಿರುವ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕೆಲವರಿಗಾದರೂ ಉಳಿದಿಲ್ಲ-ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಘಟನೆ. ಬಂಡವಾಳಶಾಹೀ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಂತೆ, ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೂ ಕಟ್ಟುವ ಜೀವನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅಂಥ ವಿಶೇಷ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳೇನೂ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಗಾಂಧೀಜಿಯ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಭಾರತವೂ ಆ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಅವಸರ ಪಡುತ್ತ, ಪ್ರಜಾತಂತ್ರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಕಾಲ್ತೊಡಕೆಂದು ಆಗೀಗ ಗೊಣಗುತ್ತ ತೆವಳುತ್ತಿದೆ. ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿರುವ ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಇರುವ ಆದರ್ಶ ಒಂದೇ-ಅದು, ಅಮೇರಿಕಾದಂತಾಗುವುದು. ಆದರೆ ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲೂ ಕೆಲವರಿಗಾದರೂ ಅನ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ;

ಈ ಆದರ್ಶ ವಿಷಪೂರಿತವಾದ್ದು. ರಾತ್ರೆ ಕಂಡ ಬಾವಿಗೆ ಹಗಲು ಬೀಳುವುದುಂಟೆ? ಉಂಟು -ಅದಕ್ಕೆ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಸಾಕ್ಷಿ.

ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ

ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಕೆಲವು ಲೇಖಕರನ್ನು ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಲೋಹಿಯಾ, ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಅಥವಾ ಲೋಹಿಯಾ ಆಕರ್ಷಿಸಿದರು. ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಈ ಇಬ್ಬರಿಂದ -ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಲೋಹಿಯಾರಿಂದ-ಪ್ರಭಾವಿತರಾದವರಲ್ಲಿ ನಾನೂ ಸೇರಿದ್ದೇನೆ. ರಾಜಕೀಯ ತಾತ್ವಿಕ ಚಿಂತನೆಗಳಿಂದ ಬರಹಗಾರನೊಬ್ಬ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗುವ ಕ್ರಮ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ್ದು ಎಂಬ ತಿಳುವಳಿಕೆಯಿಂದ ನಾನೀ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಅಂದರೆ ಬರಹಗಾರನಿಗೆ ತಾತ್ವಿಕ ಚಿಂತನೆಯೊಂದು ತನ್ನ ಅನುಭವವನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು; ಅಥವಾ ಒಟ್ಟು ಕೃತಿಯ ಅನುಭವದಲ್ಲಿ ಶೋಧಕ್ಕೊಡ್ಡಿದ ವಿಚಾರವಾಗಬಹುದು. ಓದುಗನ ಅಂತರಂಗ ಮುಟ್ಟಲು ಹವಣಿಸುವ ಕೃತಿ ಯಾವ ವಿಚಾರವನ್ನೂ ಕೇವಲ ಅಬ್ಬರದ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾರದು. ಆದರೆ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ನ ಪ್ರಭಾವ ಕೆಲವರನ್ನು ರಷ್ಯಾ ಅಥವಾ ಚೈನಾದ ಕುರುಡು ವಕೀಲರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು; ಇಲ್ಲವೇ ಭಾರತೀಯವಾದ ಶ್ರದ್ಧೆ, ನಂಬಿಕೆ, ಪರಂಪರೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಹೀನವೆಂದೂ, ಹುರುಳಿಲ್ಲದ ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳೆಂದೂ ತಿಳಿಯುವ ಅವರನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಆಶೋತ್ತರಗಳನ್ನೇ ಅರಿಯಲಾರದಂಥವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ಒಂದು ದೇಶದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕೂಡ ಮೌನಕಣಿವೆಯ ಇಕಲಾಜಿಯಂತೆಯೇ ಒಂದನ್ನೊಂದು ಪೋಷಿಸುತ್ತ, ರಕ್ಷಿಸುತ್ತ, ಬದಲಿಸುತ್ತ, ಸೃಜನಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವಂಥದೆಂಬುದನ್ನೂ, ಈ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ರಹಸ್ಯ ತಿಳಿಯದೇ ಮಾಡುವ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಒಂದೋ ವಿಫಲವಾತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಹಾನಿಕರವಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನೂ ಅರಿಯದಂಥ ರಾಜಕೀಯ ತತ್ವಗಳು ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾದವು. ಆಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ರಷ್ಯಾದ ಟ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸುವ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರತೆ ಈ ಬಗೆಯ ಧೋರಣೆಯಿಂದಲೇ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು. ಅಂಥವರ ಹುಂಬತನಕ್ಕೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ ಕೊಡುವೆ. ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಆಂಧ್ರದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಯುವ ಲೇಖಕರೊಬ್ಬರನ್ನು ಚೈನಾದಲ್ಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಅವರನ್ನು ಬಾಧಿಸುತ್ತಿಲ್ಲವೇ ಎಂದು ನಾನು ಕೇಳಿದಾಗ ಆ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಏನನ್ನು ಹೇಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಭಾರತದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ಸಂಕೋಚವಿಲ್ಲದೆ ಸದ್ಯ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯಿಂದ ಮಾತಾಡುವ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಸೆಲೆಯಾದ ಮಾವೋ ವಿಚಾರಗಳ ಪುನರ್ವಿಮರ್ಶೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದನ್ನು ನಂಬಲು ಕೂಡ ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಹಲವು ವರ್ಷ ತಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆಗಾಗಿ ಜೈಲಲ್ಲಿದ್ದ ಅವರನ್ನು ನಾನು ಗೌರವದಿಂದ ಕಾಣುವೆನಾದ್ದರಿಂದ ಸ್ವತಃ ಕವಿಯಾದ ಅವರ ಈ ಕುರುಡು ನಿಷ್ಠೆ ನನ್ನನ್ನು ನೋಯಿಸಿತು. ಈ ಬಗೆಯ ನಿಷ್ಠಾವಂತಿಕೆ ಸಾಹಿತಿಗೆ ಮಾರಕವಾದ್ದು. ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ವಾದದ ಸತ್ವಪೂರ್ಣತೆಯನ್ನಾಗಲೀ, ಜಗತ್ತನ್ನು ಅರಿಯಲು, ಬದಲಾಯಿಸಲು ಅದರಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ಅಂತರ್ನೋಟಗಳನ್ನಾಗಲೀ ನಿರಾಕರಿಸಲು ನಾನು ಈ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೋ ಒಂದು ದೇಶದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನಾಗಲೀ, ಪಕ್ಷವನ್ನಾಗಲೀ ನಮ್ಮ ಆದರ್ಶ ಮಾಡಿಕೊಂಡಾಗ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಗೆ ಆಗುವ ನಷ್ಟವನ್ನು ಕುರಿತು ನಾನು ಚಿಂತಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ.

ಗಾಂಧೀವಾದಕ್ಕೆ ಹಲ್ಲು ಉಗುರುಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಭಾರತದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಜೀವಂತ ವಿಚಾರವಾಗಿ ಮಾಡುವ ಲೋಹಿಯಾವಾದ ಕೂಡ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಜನತಾ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ವಿಕೃತಗೊಳಿಸಿದ ರಾಜನಾರಾಯಣರಂತೆಯೇ, ನಮ್ಮ ನಾಡಿನಲ್ಲೂ ಲೋಹಿಯಾರನ್ನೂ ಡಿ.ಎಂ.ಕೆ. ಮಾದರಿಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ದ್ವೇಷವನ್ನಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದ ನಮ್ಮ ಕೆಲವು ಲೇಖಕ ಮಿತ್ರರು ಲೋಹಿಯಾವಾದವನ್ನು ಸರಳಗೊಳಿಸಿ, ನಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗೊಂದಲವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದರು. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನಾಶೀಲತೆ ಮತ್ತು ತನಗೆ ಹೊರಗಾದ್ದನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳಿಲ್ಲದವನು ಸಾಹಿತಿಯಾಗಲಾರ ಎಂಬುದು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಜೀವಾಳ ಸತ್ಯ. ಆದ್ದರಿಂದ ಲೇಖಕ ಯಾವ ಜಾತಿಯಲ್ಲೇ, ದೇಶದಲ್ಲೇ, ಹುಟ್ಟಿರಲಿ ತನ್ನ ದೇಶ ಮತ್ತು ಜಾತಿಯವರ ಜೊತೆ ಅವನಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದ ಸಾಮ್ಯಗಳಿಗಿಂತ ಮನೋಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅವನು ಇತರ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಜೊತೆಗೇ ಹುಚ್ಚು ಸಾಮ್ಯಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾರೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ನೋಡುವುದಾದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಲೇಖಕರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಜಾತಿಗಳ ವಕ್ರಕವಚಗಳಿಂದ ಹೊರಬರುವುದು ಅವರು ಸೃಜನಶೀಲರಾಗುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಅಗತ್ಯವಾದ್ದು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಈವರೆಗೂ ಯಾವ ಗೊಡ್ಡು ವೈದಿಕನೂ ಸೃಜನಶೀಲ ಸಾಹಿತಿಯಾದದ್ದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಜಾತಿಗಳ ಪರಿಮಿತವಾದ ಉಸಿರು ಕಟ್ಟಿಸುವ ಲೋಕಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದುವುದಕ್ಕೂ ಸೃಜನಶೀಲರಾಗುವುದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧವಿರುವ ನಮ್ಮ ಕಾಲದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಜಾತಿಯ ಲೇಖಕನನ್ನಾಗಲೀ ಅವನ ಜಾತಿಯ ಮಿತಿಗಳ ಜೊತೆ ಸಮೀಕರಿಸುವುದು ಅವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಚಾರವಾಗುತ್ತದೆ. ಜಾತಿಯನ್ನೆಷ್ಟು ಮೀರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಅದರ ಮಿತಿಗಳು ಲೇಖಕನನ್ನು ಬಾಧಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬ ನಿಜವನ್ನು ಕೂಡ ನಾವು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ್ದು, ಹೀಗೆ ಮೀರುವುದಕ್ಕೆ ಆಯಾ ಜಾತಿಯ ಲೇಖಕ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲೇ ಹೊರತಾಗಿ, ಜಾತಿಯಿಂದ ಲಾಭ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ, ಅಥವಾ ಅದರಿಂದ ಆವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅವನ ಜಾತಿಯ ಇತರರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ.

ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಲೆಖಕ ತನ್ನ ಜಾತಿಯ ಮಿತಿಗಳಿಂದ ಪಾರಾಗುವ ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂದರ್ಭವೇ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಂತಾಗಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂದರ್ಭ ಕೂಡ ಆಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತೀಕರಣ (Sanskrtisation) ಎನ್ನುವುದಾದರೆ ದಕ್ಷಿಣಭಾರತದ ಆಬಗೆಯ ಇಬ್ಬರು ದೊಡ್ಡ ಲೇಖಕರೆಂದರೆ, ಕೇರಳದ ಕುಮಾರನ್ ಆಶಾನ್ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಕುವೆಂಪುರವರು. ರಾಮಕೃಷ್ಣ, ವಿವೇಕಾನಂದ, ಅರವಿಂದ, ಗಾಂಧೀಜಿ, ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ, ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ಮುಂತಾದ ಕೊಂಡಿಗಳ ಮೂಲಕ ಇವರು ನಮ್ಮಭಾರತೀಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ್ದನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳೂತ್ತಲೇ, ನಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು ನಾರುವ ಕೂಪವಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಜಾತೀಯತೆ ಮತ್ತು ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಮೌನ ಕಣಿವೆಯ ನಿರಂತರತೆ, ಮತ್ತು ಸಾಯಬೇಕಾದ್ದು ಸಾಯುತ್ತ ಹೊಸದಾದ್ದು ಮೊಳೆಯುವ ಸೃಜನಶೀಲತೆ ಈ ಸಹಜ ಬಗೆಯದು. ಆದರೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರೋತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲು ಲೇಖಕರು ಭಾರತದ ಜೊತೆ ಇಂಥ ಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದವರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ನೆಲೆಯ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಸಂಶಯವಿದ್ದವರು ಇವರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಬಂಡಾಯಗಾರರು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಪರಂಪರೆಯ ಜೊತೆಗಿನ ಸಾತತ್ಯ ಇವರಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿತ್ತು. ಆದರೂ ಇವರು ಬರೆಯುವ ಭಾಷೆ ಕನ್ನಡವಾದ್ದರಿಂದ, ಭಾಷೆಗೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸ್ಮೃತಿಯಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಲೇಖಕರನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಪರಕೀಯರು ಎಂದು ಕರೆಯುವುದು ತಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ನುಡಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಅರಿವಿನ ಇನ್ನೊಂದು ಮಜಲನ್ನು ಸಮಗ್ರತೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಆಯಾಮವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬೇಕು. ಮಾರ್ಗದೇಸಿಗಳು ಹೆಣೆಯುತ್ತ ಹೋದ ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕೇವಲ ಪ್ರಾಂತೀಯವಾಗಿ ಉಳಿಯದಂತೆ ಹಿಂದಿನಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಬಂದ ಪ್ರಯತ್ನದ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನಿಟ್ಟು ನೋಡಬೇಕು. ಕೇವಲ ಸ್ವಪ್ರತಿಷ್ಠೆಗಾಗಿ ಬಂದದ್ದು, ಅರಿಯುವವನ ಸ್ವಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಹೊರಗಿಂದ ಆಮದಾದ್ದು ಹೇಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬೆರೆಯಲಾರದೆ ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆಯಾದ್ದರಿಂದ ನಾವು ಹೊರಗಿನ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಹೆದರಬೇಕಾದ್ದಿಲ್ಲ. ಎಮರ್‌ಸನ್, ಗಯಟೆ, ಥಾಮಸ್‌ಮನ್, ಏಟ್ಸ್, ಎಲಿಯಟ್ ಎಲ್ಲರೂ ಭಾರತೀಯ ವೇದಾಂತಕ್ಕೆ ತೆರೆದು ಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲವೆ? ಮೌನಕಣಿವೆಯ ದಟ್ಟವಾದ ಬೇರೂರಿದ ಕಾಡು ತನ್ನ ಕೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸೇರಿದ ಆಕಾಶಕ್ಕೆ, ಅಲೆಯುವ ಮೋಡಗಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದರೂ ಇದು ನಿಜ – “ಮೋಡವೂ ಇಳಿವಾಗ ತನುರೂಪಿ ಬಿಂದು”.

ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ನವ್ಯ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಲವರು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಭಾರತದ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ತೋರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲೇ ಹೊರಗಿನ ವಿಚಾರಗಳಿಗೂ ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡವರಾಗಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಡಿಗರು ತಮ್ಮ ಅನೇಕ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ನೆಹರೂ ಯುಗದ ಆದರ್ಶವಾದಕ್ಕೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ತೋರಿದ್ದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ಆದರೆ ನವ್ಯ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು ಅಬ್ಸರ್ಡ್ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಲೋ, ರಾಜಕೀಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸತ್ಯಗಳು ಅಪ್ರಸ್ತುತವೆನ್ನಿಸುವ ಮನುಷ್ಯವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತರಾಗಿಯೋ ಇದ್ದವರು. ಇಂಥವರಲ್ಲಿ ಸಮಕಾಲೀನ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಮೂಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಸಂಕೀರ್ಣದೃಷ್ಟಿಯ ದ್ರಷ್ಟಾರರಾದ ಲೋಹಿಯಾ, ಇವರಿಗೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ನಾಯ್ಕರ್ ಅಂತ ಕಂಡಿರಬೇಕು. ಮಧ್ಯಮ ಜಾತಿಗಳೂ ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಲೋಕದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲೂ, ಜೀವನಕ್ರಮದಲ್ಲೂ ಕ್ರಮೇಣ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಲೋಹಿಯಾ ಮಾತನ್ನು ಇವರು ಗಮನಿಸಿದ್ದರೆ ತಮ್ಮ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಳ ವಿಮರ್ಶೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಲೇಖಕರು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಬಹುದಿತ್ತು. ಬದಲಾಗಿ, ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾದ ಎಲ್ಲ ಲೇಖಕರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ನಿಂದೆಯಲ್ಲೆ ಇವರು ತೃಪ್ತರಾದರು; ವಸ್ತು ನಿಷ್ಠವಿಮರ್ಶೆ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ ಹೀಗಾಗಿ ಕಲುಷಿತವಾಯಿತು. ಈ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತರೂ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೇ ಬರಹಗಾರರ ಒಕ್ಕೂಟ ಎಂಬ ಹೆಸರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಈ ಆಂದೋಲನದ ಬಗ್ಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತರು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಘೋಷಣೆಗಳನ್ನೂ ಮೀರಿ ಬೆಳೆದರೆಂಬುದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅಪಕ್ವವೆನಿಸುವ ಈ ಆಂದೋಳನ ನಮ್ಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೈಜ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಆಂದೋಳನವಾಗದೇ ಕೇವಲ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಬಡಿದಾಟವಾಗಿ ಕೊನೆಯಾಯಿತೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯ ಚಳುವಳಿಯ ಜೊತಯಲ್ಲೇ ಭಾರತೀದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲೂ ನಡೆದ ಜಾತಿ ಮೂಲ ರಾಜಕೀಯ ಮೌಲಿಕವಾದದ್ದೇನನ್ನೂ ಸಾಧಿಸಲಾರದೆ ಹೋಯಿತೆನ್ನುವುದನ್ನೂ ಮರೆಯಕೂಡದು. ಭಾರತವನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರೆಂದು ವಿಭಾಗಿಸುವುದು ಅವಾಸ್ತವವೆಂಬುದನ್ನು ಲೋಹಿಯಾ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ಸೋತು, ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಪಂಚಮರೆನಿಸಿಕೊಂಡವರನ್ನು ಶೋಷಿಸುವುದರಲ್ಲಿ, ಕೊಲ್ಲುವುದರಲ್ಲಿ ಮೇಲ್ಜಾತಿಗಳಲ್ಲದೆ ಕೆಳಜಾತಿಯವರೂ ಇದ್ದಾರೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕೆಳಜಾತಿಯವರೇ ಇದ್ದಾರೆಂದರೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಲ್ಲ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಇದರಿಂದೇನೂ ಸಮಾಧಾನಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕಿಲ್ಲ. ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲೇ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಿದು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಮಾಜವಾದಿಯೆನಿಸಿಕೊಂಡವನು ಯಾವ ಆರ್ಥಿಕಶಕ್ತಿಯೂ ಇಲ್ಲದೆ ನಿತ್ರಾಣರಾದ ಎಲ್ಲರ ಪರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾದವನಾದ್ದರಿಂದ ಹಸಿದವರ ನಡುವೆ ಜಾತಿವೈರವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತನಾಗಿರಕೂಡದು. ಹಸಿದವನು ಯಾವ ಜಾತಿಯವನೇ ಇರಲಿ ಹಸಿದವನೇ. ಜಾತಿರಾಜಕಾರಣದ ಮುಖಾಂತರ ಈ ದೇಶದ ದೀನದರಿದ್ರರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಬದಲಾಗಿಲ್ಲ; ಪ್ರತಿ ಜಾತಿಯಲ್ಲೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದುವರಿದಿದ್ದವರು ಇನ್ನಷ್ಟು ಮುಂದೆ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ-ಅಷ್ಟೆ. ದಟ್ಟ, ದಾರಿದ್ರ್ಯವಿರುವ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಮುಂದೆ ಬಂದವರು, ಯಾವ ಜಾತಿಯವರೇ ಇರಲಿ, ತಮ್ಮ ಜಾತಿಯ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರು ಕೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಕಂದಕದಲ್ಲಿ ತಾವು ಎಂದೂ ಜಾರಿಬಿಡಬಾರದೆಂಬ ದಿಗಿಲಿನಲ್ಲಿ ಏನಕೇನ ಮೇಲೇರಲು ಹವಣಿಸುವ ಜನರಾಗುವುದೂ ಅತ್ಯಂತ ಸಹಜ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಕೇವಲ ತಾತ್ವಿಕ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹರಿಜನರನ್ನೂ ಕೂರ್ಮಿಗಳನ್ನೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ತರುವುದರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರದ ಕರ್ಪೂರಿ ಠಾಕೂರರು ಸೋತದ್ದು; ಕರ್ನಾಟಕದ ದೆವರಾಜ ಅರಸರು ಇಂದಿರಾಗಾಂಧಿಯವರ ಕ್ರುಪೆಯನ್ನು ಕಳಕೊಂಡಿದ್ದೇ ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಜಾತಿಗಳ ನಾಯಕರ ಬೆಂಬಲ ಕೂಡ ಕಳಕೊಂಡದ್ದು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಸಾಹಿತಿಗಳು ಜಾತಿಯ ವಿಷಯವೆತ್ತುವಾಗ ತಾವು ಸದ್ಯದ ರಾಜಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಅದನ್ನು ಎತ್ತುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗಾಣಬೇಕಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಜಾತಿಯ ಜನರಿಗಿಂತಲೂ ಮನೋಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿದ್ದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಸಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಹೀಯಾಳಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಾಲಹರಣ ಮಾಡಬಾರದಿತ್ತು; ಬದಲಾಗಿ, ಭಾರತದ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಜಾತಿಗೂ ಇರುವ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಅರಿಯಲು ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವಗಳನ್ನೂ ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಿಂಜರಿಯದೆ ಬರೆಯಬೇಕಿತ್ತು. ಬಲಿಷ್ಠರಾದ ಒಕ್ಕಲಿಗರು ಲಿಂಗಾಯಿತರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಜಾತಿಯ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಟೀಕಿಸುವುದು, ಬಡ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನೊಬ್ಬ ತಾನು ಹುಟ್ಟಿದ ಜಾತಿಯಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠನೆಂದು ಭ್ರಮೆಯಲ್ಲಿ ಬೀಗುವಷ್ಟೇ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದವಾದೀತು. ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಂತಲ್ಲದೆ ಸುಖದುಃಖಗಳಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿಯೂ ನೋಡಬೇಕಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ, ಸಾಧಾರಣಗೊಳಿಸಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಸತ್ಯವೆನಿಸುವ ಎಲ್ಲ ವಿಚಾರಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅನುಮಾನವಿರಬೇಕು. ಇಲ್ಲವಾದಲ್ಲಿ ವರ್ಗಪ್ರಜ್ಞೆ ಜಾತಿಪ್ರಜ್ಞೆ-ಎಲ್ಲವೂ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ತೆಳುಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.

ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ತಲಸ್ಪರ್ಶಿಯಾಗಿ,ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಭಾರತದ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಬದಲಿಸಬೇಕಾದ ಕಾರ್ಯ ಕನ್ನಡನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಈ ಗೊಂದಲದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂಜರಿಯಿತು. ತನ್ನ ಜಾತಿಯವನ ಕೃತಿಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚುವುದಾಗಲೀ, ಬೇರೆ ಜಾತಿಯವರನ್ನು ಟೀಕಿಸುವುದಾಗಲೀ ಮುಜುಗರದ ವಿಷಯವಾಯಿತು. ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಿಮರ್ಶೆ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿತು. ಎಂ. ಜಿ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಜಿ. ಎಚ್. ನಾಯಕ ಗಿರಡ್ಡಿ ಗೋವಿಂದರಾಜ್, ಕೀರ್ತಿನಾಥ ಕುರ್ತುಕೋಟಿ, ಜಿ. ಎಸ್. ಅಮೂರ್ ಇಂಥವರು ಬರೆದಿರುವ ವಿಮರ್ಶೆ ವೈದಿಕ ಒಳಸಂಚಿನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ್ದೆಂಬಂತೆ ಕಂಡಿತು. ಜಾತಿಯನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮನಬಂದಂತೆ ಕೃತಿಕಾರರ ಮೇಲೆ ಮಾಡುವ ಆರೋಪಗಳೇ ಕೃತಿವಿಮರ್ಶೆ ಎಂಬ ಭ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಹಸಿ ತರುಣರೂ, ಹಸಿಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದ ಹಿಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಕೆಲವು ಅತೃಪ್ತಲೇಖಕರೂ ಬರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ತುಂಬ ಧಾರಾಳವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ನವ್ಯರೆನ್ನಬಹುದಾದ, ಆದರೆ ಅವರವರ ನಡುವೆ ಅನೇಕ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿರುವ ಹಲವು ಲೇಖಕರು ಅಕಾಡೆಮಿ, ಪರಿಷತ್ತು ಇತ್ಯಾದಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ, ಕೆಲವು ಕನ್ನಡ ಇಲಾಖೆಗಳಿಗೆ ಸಂಶಯಾಸ್ಪದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಂತೆ ಕಂಡರು. ನವ್ಯ ಸಾಹಿತಿಗಳೆಂದು ಕರೆಸಿಕೊಂಡವರ ನಡುವಲ್ಲೆ ಜಾತೀಯ ಒಡಕು ತಲೆದೋರಿದ ಮೇಲೆ, ವಿಮರ್ಶೆಯ ಮುಖಾಂತರ ಕೃತಿಮೌಲ್ಯ ನಿರ್ಧಾರವಾಗಬೇಕೆನ್ನುವ ಸಾಹಿತ್ಯವ್ರತ ಸಡಿಲವಾಗಿ, ಜಾತಿಯಿಂದ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ನಿರ್ಧಾರವಾಗತೊಡಗಿ, ಹೊಸದಾಗಿ ಬರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವರು-ಅವರು ಎಷ್ಟೇ ಉದಾರ ಧೋರಣೆಯವರಿರಲಿ-ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವರೆಂಬ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಡೆಯಬೇಕಾದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ಪಡೆಯಲಾರದೆ ಹೋದರು. ಕೆಲವು ಯುವಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರ ಲೇಖಕರು ಹುಂಬತನದಿಂದ ತಾವು ಬರೆದದ್ದಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಪರೋಕ್ಷ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಪಡೆಯುತ್ತ ಕಷ್ಟದ ದಾರಿ ತುಳಿದು ಪಕ್ವವಾಗಬೇಕಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ವಂಚಿತರಾದರು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಆದ ನಶ್ಟವೆಂಬ ಪ್ರಲ್ಞೆಯಿಂದ, ನನ್ನೀ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ಅಪಾರ್ಥ ಬರಬಹುದಾದ ಅಪಾಯವಿರುವುದನ್ನೂ ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ನಾನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಥವಾ ತಾನು ಜಾತೀಯವಾದಿಯಲ್ಲವೆಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಎಷ್ಟೋ ಜನ ವಿಮರ್ಶಕರು (ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ) ತಮ್ಮ ಜಾತಿಯವರನ್ನು ತೆಗಳಿ ಬೇರೆಯವರನ್ನು ಹೊಗಳಿದ್ದೂ ಇದೆ. ಅಥವಾ ಹೊಗಳಲೆಂದು ಮತ್ತು ತೆಗಳಲೆಂದು ಸಮಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಶೂದ್ರ ಲೇಖಕರನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಪರದಾಡಿದ್ದಿದೆ. ಈ ಪೇಚಿಗೆ ಒಳಗಾದವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ಧೋರಣೆಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೀಗಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಸಹ್ಯವಾದ್ದು ಇನ್ನೇನೂ ಇಲ್ಲ.

ಈ ಒಕ್ಕೂಟ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರ ಮಧ್ಯ ಜಾತಿಗಳ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ಕುತಂತ್ರವೆಂದು ಮಾತ್ರ ನಾನು ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ-ಹಾಗೆ ಹೇಳುವುದರಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನವೂ ಇಲ್ಲ. ಈ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಲೇಖಕರನ್ನು (ಕುಮಾರನ್ ಆಶಾನ್ ಅಂಥವರನ್ನು) ಪಡೆದ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಆಂದೋಲನವೊಂದು ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅನಗತ್ಯವಾಯಿತೆಂಬುದನ್ನೂ,ಆದರೆ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪಾಲು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ ಇದ್ದ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗಿಂತ ಬಲಿಷ್ಠರಾಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ-ಪತ್ರಿಕೆ, ಸಿನಿಮಾ, ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ-ಈ ಮಧ್ಯ ಜಾತಿಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಸಮವಾಗಲೆಂದು ನಡೆಸಿದ ಹೋರಾಟ ಇದೆಂದೂ ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮಾಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಇದು ಕೂಡ ನಿಜವಲ್ಲವೆಂದು ನನಗನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ನವ್ಯರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುಪಾಲು ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರೇ ಆಗಿದ್ದರು. ನವ್ಯ ವಿಮರ್ಶಕರಿಗೆ ಬೇಂದ್ರೆಯ ನಂತರ ಅತ್ಯಂತ ಸತ್ವಶಾಲಿಯಾಗಿ ಜಾನಪದ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡ ಕವಿಯಾಗಿ ಕಂಬಾರರು ಕಂಡಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲ ಯುವಕವಿಗಳಿಗಿಂತ ಅವರ ಪ್ರತಿಭೆ ಮೇಲಿನದೆಂದು ಅನೇಕರು ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಲಂಕೇಶರನ್ನು ಅಡಿಗರು ಕನ್ನಡದ `ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಲೇಖಕ’ರೆಂದು ಕರೆದಿದ್ದರು. ಆಲನಹಳ್ಳಿ ಕೃಷ್ಣರ ಬರವಣಿಗೆಗೆ ಬಹುಬೇಗನೆ ಮಾನ್ಯತೆ ಸಿಕ್ಕಿತು. ದೇವನೂರು ಮಹಾದೇವರ ಪ್ರತಿಭೆ ಈ ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲೆ ಅರಳಲು ತೊಡಗಿತ್ತು. ಇನ್ನು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮುಖ್ಯವಾದ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು-ಬೆಂಗಳೂರು, ಮೈಸೂರು, ಧಾರವಾಡದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಕನ್ನಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು-ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರ ನಾಯಕತ್ವ ಪಡೆದಿದ್ದವು. ಪ್ರಾಯಶಃ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮವೊಂದರಲ್ಲಿ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾಶನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ ಮುಖ್ಯರಾಗಿದ್ದರು.

ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ನಾನು ಸುಮಾರು ೧೯೬೭ ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ `ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಶೂದ್ರ’ದ ಮುಖ್ಯ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂ ಬದ್ಧವಾಗಿಯೇ ಮೇಲಿನ ಟೀಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ. ಭಾರತದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಶೂದ್ರ ಲೋಕಗಳ ಒಟ್ಟು ಅನುಭವವನ್ನು ಹೇಗೆ ಒಳಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಆ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ನಾನು ಉತ್ತರ ಹುಡುಕಿದ್ದೇನೆ.* ಡಿ. ಎಂ. ಕೆ. ಮಾದರಿಯ ಜಾತಿ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯಿಂದ ನಾನು ನನ್ನ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಿದ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ಈಚೆಗೆ ಈ ಒಕ್ಕೂಟದ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯರು ಬಂಡಾಯಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ -ಜಾತಿಗೂ ಭಾರತೀಯ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಇರುವ ಸಂಬಂಧಗಳ ಆಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನೂ ಕೈಬಿಟ್ಟವರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ. ತಮ್ಮದು ಕೇವಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ದ್ವೇಷವಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲೆಂಬಂತೆ ತಮ್ಮ ಜಾತಿಯ ಕೆಲವು ಧುರೀಣರನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗೆ ಸದ್ಯದ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗುವಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸಗಳು ಹೆಚ್ಚನ್ನು ಸಾಧಿಸಲಾರದು. ರಾಗದ್ವೇಷಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕೊನೆಯಾಗುವಂಥ, ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಪಡೆಯುವಂಥ ವರ್ತನೆಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲೂ ಅವಿವೇಕವಾಗುವುದರಿಂದ, ಸಾಹಿತಿಗಳು ಇನ್ನಷ್ಟು ಆಳವಾಗಿ ನೋಡಬೇಕು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಂತೆ ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಬೆನ್ನುಹತ್ತದೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಕೇಂದ್ರಿಕೃತವಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಒಲವಿರುವ ಈ ನಮ್ಮ ಲೋಹಿಯಾವಾದಿ ಮಿತ್ರರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ನಮ್ಮ ಈ ಮೌನಕಣಿವೆಯ ಇಕಾಲಜಿಯಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಯಾಕೆ ಇನ್ನೂ ಜನರಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ, ಅದರಲ್ಲಿ ಸೃಜನಶೀಲವಾದದ್ದೆಷ್ಟು ಇನ್ನೂ ಇದೆ, ಎಲ್ಲಿ ಅದು ವಿನಾಶಕಾರಿಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಅರಿತು ಹೊಸ ಸಮಾಜ ನಿರ್ಮಾಣದೆಡೆಗೆ ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. ಸದ್ಯದ ರಾಜಕಾರಣದಂತೆ ಅದನ್ನು ಬಯ್ಯುತ್ತಲೇ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಹೋಗುವುದು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದೀತು. ಸಾಹಿತಿ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥನಾಗಿರಬೇಕೆಂಬುದರ ಅರ್ಥ ಅವನು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೇ ರಾಜಕೀಯ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈಗ ಹಾಗಾಗಿದೆ.

ಹಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಬಂಡಿ

ನಮ್ಮ ನವ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲೂ ಈ ಬಗೆಯ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣಗಳಿಗಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ವಿಮರ್ಶಾವಿವೇಕ ಕಳಕೊಂಡ ಅತಿರೇಕಗಳಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂದಲ್ಲ. ನವೋದಯ ಮಾರ್ಗ ತನ್ನ ಸತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತೆಂಬ ನಿಲುವಿನಿಂದ ನವ್ಯ ಚಳುವಳಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ನವೋದಯದ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯ ಲೇಖಕರಾದ, ಮಾಸ್ತಿ, ಬೇಂದ್ರೆ, ಕಾರಂತ, ಕುವೆಂಪು, ಪುತಿನ, ಶ್ರೀರಂಗರವರು-ಅನೇಕ ಸಾಮ್ಯಗಳು ಅವರಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದಾದರೂ -ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಿಗಿಂತ ಒಬ್ಬರು ಭಿನ್ನರು. ಇವರ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಲವರು ಸತ್ವಹೀನರಾದದ್ದು ನಿಜ. ಆದರೆ ಗಂಗಾಧರಚಿತ್ತಾಲ, ಜಿ.ಎಸ್. ಶಿವರುದ್ರಪ್ಪ, ಚೆನ್ನವೀರಕಣಿವಿ, ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿಯಂಥ ಲೇಖಕರ ಈ ಕಾಲದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದಾಗ ನವೋದಯದ ಕೆಲವು ರೂಢಿಗತ ವಿಚಾರಗಳನ್ನೂ, ರಚನಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನೂ ಬಿಟ್ಟು ಬರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಇವರು ಜೀವಂತವೆನ್ನಿಸುವಂತೆಯೂ ಅನನ್ಯವೆನ್ನಿಸುವಂತೆಯೂ ಬರೆಯುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತೆಂಬುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಅದಕ್ಕೆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಐರೋಪ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮಾದರಿಗಳು -ಟಾಲ್‌ಸ್ಟಾಯ್, ಹಾರ್ಡಿ, ಡಿಕನ್ಸ್, ಬಂಕಿಂ ಅಂಥವರು ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸಲೇಬೇಕಾದ ಅದರ ವಾಸ್ತವಮಾರ್ಗದ ಅಗತ್ಯಗಳು-ಇವುಗಳಿಂದಾಗಿ ನವೋದಯದಿಂದ ನವ್ಯದವರೆವಿಗೂ ಬಿರುಕಿಲ್ಲದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಾಣಬಹುದು.

ನವೋದಯದ ಮೊದಲ ಜನಾಂಗದ ಲೇಖಕರು ಮಾತ್ರ ನವ್ಯ ಚಳುವಳಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ನಂತರವೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲೇ ಇನ್ನೂ ಸೃಜನಶೀಲರಾಗಿ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಲೇಖಕರ ಇತಿಮಿತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ತೀರ್ಮಾನವೇನೇ ಇರಲಿ, ಇವರ ಅಸಾಧಾರಣ ಸೃಜನಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಯಾರೂ ಕಡೆಗಣಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನವೋದಯಕಾಲದ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಕಾಲೀನ ಮಹತ್ವ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು ಎಂಬಂತೆ ಕೆಲವು ನವ್ಯ ಲೇಖಕರು ಮಾತಾಡಿದ್ದರೆ ಅದು ಸತ್ಯ ದೂರವಾದದ್ದು ಹೇಗೋ ಹಾಗೆಯೇ ನವ್ಯದ ಯುಗ ಮುಗಿಯಿತೆನ್ನುವ ಒಕ್ಕೂಟ ಮತ್ತು ಬಂಡಾಯ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಘೋಷಣೆಯೂ ಅವಸರದ ತೀರ್ಮಾನವಾಗಿದೆ. ನವ್ಯರೆಂದು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಮುಖ್ಯ ಲೇಖಕರು ಈಗಲೂ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಅಡಿಗರ ಕಾವ್ಯ ಇವತ್ತಿಗೂ ಸಮಕಾಲೀನ ವಾಸ್ತವಗಳನ್ನು `ಭೂಮಿಗೀತ’, `ವರ್ಧಮಾನ’ ಸಂಕಲನಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣ ತೀವ್ರತೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ತನ್ನ ಒಗರು ಮೊನಚುಗಳನ್ನು ಕಳಕೊಳ್ಳದಂತೆ ಜೀವಂತವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ತನ್ನ ಅಂತರ್ನೋಟಗಳನ್ನು ಕಳಕೊಳ್ಳದಂತೆ ಅವರು ಸಮಕಾಲೀನಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸಬಲ್ಲರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ರೇಗಿದ ಧಾಟಿಯ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾತುಗಳು `ಮೂಲಕ ಮಹಾಶಯರು’ ಕವನದ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಾನದ ಆಳಚಿಂತನೆಯಾಗುವ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ನವ್ಯದ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪಡಕೊಂಡವರು ಹುಸಿಯಾದ ಸಂಕೇತಗಳಲ್ಲಿ ಗಹನದ ಭ್ರಮೆ ಹುಟ್ಟಿಸಿದರೆಂಬುದೂ, ನವೋದಯದ ಹಲವು ಆದರ್ಶವಾದಿಗಳಾದ, ಭಾವಾತಿರೇಕಿಗಳಾದ ಹಿಂಬಾಲಕರು ಕೃತಕರಾದರೆಂಬುದಷ್ಟೇ ನಿಜ.

ಬರಹಗಾರರ ಒಕ್ಕೂಟ ಕೂಡ ಹಲವು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ ತನ್ನ ನಿಲುವನ್ನು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಿಲ್ಲವೆಂದಲ್ಲ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯರಾಗಿದ್ದವರು ಅದರ ಪ್ರಾರಂಭದ ದೆಸೆಯಲ್ಲಾದರೂ ಜಯಪ್ರಕಾಶರ ಆಂದೋಳನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾದರು; ವಿಚಾರವಾದಿಗಳಾಗಿ ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ಗುಮಾನಿಗೊಳಗಾಗಿ ಶ್ರೀ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಪಾಟೀಲರು ಕೆಲದಿನಗಳ ಕಾಲ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿರಬೇಕಾಯಿತು. ಇದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪದ್ಮಭೂಷಣವನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಶ್ರೀ ಶಿವರಾಮಕಾರಂತರೂ, ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಅಡಿಗರೂ ತಮ್ಮ ಅನೇಕ ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಸೆನ್ಸರ್ ನೀತಿಯನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ನಿರ್ಭಯವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ ಮಾತಾಡಿದರು. ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯಮಾರ್ಗ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸ್ವಾನುಭವಕ್ಕೆ ಆದ್ಯತೆ ಕೊಟ್ಟು, ಗಂಭೀರವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ತಕ್ಷಣದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಮದಿಂದ ಈ ಮಾರ್ಗ ದೂರವಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದರಿಂದ ಧುತ್ತನೆ ಎದುರಾದ ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕವಾಗಿ ಇದು ಕೂಡಲೇ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗುವಂತೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಜಿ.ಎಸ್. ಸದಾಶಿವರು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಒಂದು ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕಥೆ, ಅಡಿಗರು ಬರೆದ ಕವನಗಳು ನಮಗೇ ನಮ್ಮ ಪಾಡನ್ನು ತಿಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯವು. ಹೀಗಾಗಿ ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಅಪ್ರಸ್ತುತವೆಂಬ ಭಾವನೆ ತಲೆದೋರಿ ದೇಶದ ಪ್ರಜೆಗಳಾಗಿ ತಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವುದೊಂದೇ ಮಾರ್ಗವೆಂದು ಇವರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರಿಗೆ ಅನ್ನಿಸಿದ್ದು ಸಹಜ. ವ್ಯಂಗ್ಯ, ವ್ಯಕ್ತಿನಿಂದೆ, ಅಪಹಾಸ್ಯಗಳನ್ನೇ ತಮ್ಮ ವಿಧಾನ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಚುರುಕುಮತಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಪಾಟೀಲರ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾದ್ದು. ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿಗೆ ಅವರು ತೋರಿಸಿದ ಕಾವ್ಯ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ `ಗಾಂಧಿಸ್ಮರಣೆ’ ಯೆಂದು ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಕವನಗಳು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಒಳಜಗಳಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೂ ಮಹತ್ವದವು ಎಂಬ ಭ್ರಮೆಯಿಂದ ಬರೆದಂತಿವೆ. ಒಳಗಿನವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಖುಷಿಕೊಡುವ ಅಪಹಾಸ್ಯ ಅಲ್ಪಾಯುವಾದ್ದು;ಅಡಿಗರ `ನೆಹರೂ ನಿವೃತ್ತರಾಗುವುದಿಲ್ಲ’ ವೆಂಬ ಕವನದ ವ್ಯಂಗ್ಯದ ಜೊತೆ ಅದನ್ನು ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ನಮಗೆ ಅವುಗಳ ಮಿತಿ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ `ಗಾಂಧಿಸ್ಮರಣೆ’ಎಂಬ ಅವರ ಕವನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ-ಇದು ಕೂಡ ನಮ್ಮ ಪಾಡನ್ನು ನಮಗೇ ತಿಳಿಸುವ ಪದ್ಯವೆಂಬುದು ಮುಖ್ಯ-ಇಡೀ ದೇಶದ ಸಂದರ್ಭ ಕೊಡುವ ಆಯಾಮದಿಂದಾಗಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಆಡಿದಂತೆ ಕಾಣುವ ಮಾತೂ ವಿರೋಧಾಭಾಸದ ಇಂದಿರಾ ರಾಜಕೀಯದ ಚುರುಕು ಟೀಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡ ತಮ್ಮ ಕುಹಕದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಛೂಬಾಣದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲೂ ಹೊರಗಿನ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸುವಂತೆಯೂ ಬಳಸುವುದು ಸಾಧ್ಯವಾದ್ದು ಅದರ ಗುಂಪಲ್ಲಿ ಪಾಟೀಲರೊಬ್ಬರಿಗೇ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ಸ್ವಪ್ರದರ್ಶನವೋ, ಮಾತಿನ ಚಕಮಕಿಯೋ, ಕುಹಕದ ಬಯ್ಗಳವೋ, ಪಬ್ಲಿಕ್ ಸ್ಕೂಲಿನ ಹುಡುಗರ ರ್ಯಾಗಿಂಗೋ ಆಗುವ ರೀತಿಯ ಪಾಟೀಲರ ಬರವಣಿಗೆಯ ಕ್ರಮ `ಗಾಂಧೀಸ್ಮರಣೆ’ಯಂಥ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಕವಿಯ ಮಾತುಗಾರಿಕೆಯ ಖುಷಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ ನಮಗೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾದ್ದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಪಾಟೀಲರ ಕೊಂಕಿನ ಅಟ್ಟಹಾಸದ ನಡುವೆ ಈ ಪದ್ಯದ ವಿಷಾದಭಾವ ಗಮನಾರ್ಹವೆನ್ನಬಹುದು.

ಬರೆಯುತ್ತಿರುವ ಎಲ್ಲರಿಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಗೊತ್ತಿರುವ, ಸ್ವತಃ ಬರೆಯುವವರೇ ಉಳಿದವರು ಬರೆದಿದ್ದನ್ನೂ ಓದುವ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕುಹಕ ಅಪಹಾಸ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆಯುವುದು ಅತಿ ಸುಲಭ. ಟೆನಿಸ್ ಆಡಲು ಕಲಿಯುವವರು ಮೊದಲು ವಾಲ್ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸ್ ಮಾಡುವಂತೆ ತಮಗೆ ಉಪದ್ರವ ಕೊಡಲಾರದಂಥ ಪ್ರಸಿದ್ಧರನ್ನು ಹೀನಾಮಾನ ವಿಮರ್ಶೆಯಲ್ಲಿ ಜರಿಯುವುದನ್ನು ಈಗಿನೆ ಕೆಲ ಎಳೆಯರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಬಗೆಯ ಚುರುಕುಮಾತು ಕಟಕಿಗಳ ಮೋಹ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿರಪೇಕ್ಷವಾದ ಗಂಭೀರವಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಾತಾವರಣ ನಿರ್ಮಿಸುವ ಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಕಂಟಕಗಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಕುರಿತು ಏಟ್ಸ್ ಒಂದು ಕಡೆ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ:

“ಇದೇ ನಮ್ಮ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯ ಆಯ್ಕೆ : ಹಕ್ಕಿಯ ಹಾಗೆ ಮೇಲೇರುತ್ತಾ ಸಾಮಾನ್ಯರ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕಳೆದುಹೋಗಬೇಕೊ, ಅಥವಾ ಬೀದಿಗುಂಟ ಚಲಿಸುವ ಬಂಡಿಯಾಗಬೇಕೊ ಎಂಬುದು. ಹಕ್ಕಿಯಂತೆ ಹಾರುತ್ತ ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗುವುದರಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ನಮಗೆ ಬಂಡಿ ಪ್ರಿಯವೆನ್ನಿಸಿದರೆ ದೇಹದೊಳಗೆ ಆತ್ಮವನ್ನು ಬಿಗಿಯಾಗಿ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿರಬೇಕು. ಯಾಕೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಆತ್ಮ ಹಲವು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜನಾಂಗಗಳ ಸಹವಾಸದಲ್ಲಿ ಪರಿಶುದ್ಧವಾದ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವುದನ್ನು ಕಲಿತು ಬಿಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ರಕ್ತದ ತುಮುಲವನ್ನೂ, ಕೇವಲ ಶಕ್ತಿಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನೂ, ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಸೌಷ್ಠವವನ್ನೂ ಅಸಹನೆಯಿಂದ ಕಾಣುತ್ತದೆ.”

ಪಾಟೀಲರಂಥವರ ಬರೆವಣಿಗೆ ಜೀವನ ಸಂಪರ್ಕದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬಂಡಿಯಾದಾಗ ಅದರಿಂದ ಕುಲುಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಖುಷಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆತ್ಮದ ಒಳದನಿಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳದವರಂತೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಮಾತಿಗೆ ತಾವೇ ಹಿಗ್ಗುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಪ್ರತಿಭೆ ಜಾಣತನವಾಗಿ `ಗಾಂಧೀ ಸ್ಮರಣೆ’, ಮತ್ತು ಮಾವೋ ಮೇಲಿನ ಅವರದೇ ಪದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಡೆಯುವ ಕಾವ್ಯಗುಣವನ್ನು ಬೇರೆ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಡೆಯಲಾರದೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ.

ಕಳೆದ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅದು ತಪ್ಪು ಇದು; ಸಾಹಿತ್ಯೇತರವಾದ ಗಂಭೀರವಲ್ಲದ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಕ್ಷುಲ್ಲಕವಾದ್ದೂ ನಮ್ಮ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು; ಆದರೆ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲೇ ಮೌನವಾಗಿ ಮೌಲಿಕವಾದ್ದನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಯಶವಂತ ಚಿತ್ತಾಲ, ಶಾಂತಿನಾಥ ದೇಸಾಯಿ, ಟಿ.ಜಿ. ರಾಘವ, ಜಿ.ಬಿ. ಜೋಷಿ, ತಿರುಮಲೇಶ, ಚನ್ನವೀರಕಣಿವಿ, ಕೆ.ಎಸ್. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿಯಂಥವರು ಕಡೆಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ನಾನು ಹಿಂದೆ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ನಮ್ಮ ಅನೇಕ ವಿಮರ್ಶಕರು ಭಯಗ್ರಸ್ತರಾಗಿಯೋ ಸರ್ವಸಮ್ಮತರಾಗಬೇಕೆಂದೋ ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಕೂಗುವ ಎಲ್ಲ ಭೂತಗಳಿಗೂ ಬಲಿಕೊಡುತ್ತಾ ಮುಂದೆ ಸಾಗುವ ಪೂಜಾಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಜನರಿಗೆ ಪ್ರಿಯರಾದ ಬರಹಗಾರರಾದ ನಿಸಾರ್ ಅಹ್ಮದ್, ಭೈರಪ್ಪರಂಥವರಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಈ ವಾತಾವರಣದಿಂದ ಅನ್ಯಾಯವಾಗದೇ ಇರಬಹುದು; ಆದರೆ ಅಂಥವರ ಬರೆವಣಿಗೆ ಕೃತಿನಿಷ್ಠೆ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಒಳಗಾಗದೇ ಹೋಗಿದ್ದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಜನರು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಕ್ಕೂ, ನಾವು ಸಾಹಿತ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿದು ವಿಮರ್ಶಿಸುವುದಕ್ಕೂ ನಡುವಿನ ಅಂತರ ಅನಾರೋಗ್ಯವೆನ್ನಿಸುವಷ್ಟು ಬೆಳೆಯಿತು. ಕಥೆ, ಕವನ, ಕಾದಂಬರಿಗಳಿಗಾಗಿ ಜನರಿಗಿರುವ ಹಸಿವನ್ನು ತಣಿಸುವ ಎಲ್ಲ ಕೃತಿಗಳೂ ಗಂಭೀರವಾದ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಯೋಗ್ಯವೆಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಮರೆತದ್ದು ನಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯ ಲೋಕದ ದೊಡ್ಡ ಕೊರತೆಯೆನ್ನಬಹುದು. ಡಿಕನ್ಸ್ ಅಂಥವರಲ್ಲಿ ಮನೋರಂಜನೆಯೂ ಗಾಢ ಸಾಹಿತ್ಯಾನುಭವವೂ ಒಟ್ಟಿಗೇ ಸಿಗುವಂತೆ ನಮ್ಮ ಜನಪ್ರಿಯ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲೂ ಸಿಗುತ್ತವೆಯೋ ಎಂಬುದನ್ನೀಗ ನಾವು ವಿಮರ್ಶಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.

ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಅಸಮಾನ್ಯ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಗಳಾದ ಲಂಕೇಶರು ಸಂಪಾದಿಸುತ್ತಿರುವ `ಲಂಕೇಶ್ ಪತ್ರಿಕೆ’ಯ ಒಟ್ಟು ಧಾಟಿಧೋರಣೆಗಳು ಜನರಿಗೆ ಮುಟ್ಟುತ್ತಿರುವ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಒಟ್ಟು ಎಂಥ ಪರಿಣಾಮ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವೇಚಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಈ ಗದ್ದಲದ ನಡುವೆ ಎಷ್ಟೋ ಹೊಸ ಲೇಖಕರು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬರೆಯ ತೊಡಗಿದ್ದಾರೆ. ಸದ್ಯ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಪಂಥಕ್ಕೆ ಸೇರದ ಹೊರತು ನಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬರದೇ ಹೋದೀತೆಂಬ ಆತಂಕಕ್ಕೆ ಇವರು ಒಳಗಾಗುವುದು ಸಹಜ. ರಾಜಕೀಯದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸರಿಯಾದ ಧೋರಣೆ ಇದೊಂದೇ ಎಂಬ ನಿಶ್ಚಯದಿಂದಲೇ ಹೊರಟ ಪಂಥವಾದ ಬಂಡಾಯಸಾಹಿತ್ಯ ಆಂದೋಲನದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಾಗುತ್ತಿರುವ ಯುವಕರು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿಯೂ ವಿಶಿಷ್ಟವೆಂಬಂತೆಯೂ ರಚಿಸದಿದ್ದರೂ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಬಹುದೆಂಬ ಧೋರಣೆಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡಲ್ಲಿ ಕೃತಿ ಸಫಲತೆಯ ಕಷ್ಟದ ದಾರಿಯಿಂದ ಅವರು ವಂಚಿತರಾದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದವರು ಯಾರ ಗಮನಕ್ಕೂ ಬರದೇ ಹೋಗಬಹುದು. ಆದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದು ತಮ್ಮ ಕಾಲದ ನಂತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಬ್ಲೇಕ್ ಮತ್ತು ಹಾಪ್‌ಕಿನ್ಸ್‌ರಂಥವರೂ ಇದ್ದಾರೆಂಬುದನ್ನು ಪ್ರಬುದ್ಧವೆಂದು ನಾವು ತಿಳಿದ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಇದರಿಂದ ಆಗುವ ನಷ್ಟ ಲೇಖಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಆಯಾಯ ಕಾಲದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಿಗೆ, ಮತ್ತು ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆ ತೆರೆದಮನಸ್ಸಿನದಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೇ ಸದ್ಯ ಸಲ್ಲುವ ಪಂಥಗಳ ಧೋರಣೆಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಎಲ್ಲ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯಲ್ಲೂ ಅರಿಯುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಸಂವಾದದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೌನಕಣಿವೆಯ ಜೀವಮಂಡಳದ ಅರಣ್ಯ ಪವಿತ್ರವಾದ್ದು, ಗಹನವಾದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ವಿಕಸಿಸುವ ಹೊಸ ಜೀವಕ್ಕೆ ಹೊಸರೂಪವಿರುವಂತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿಯ ಸಾತತ್ಯ ಕಳಕೊಳ್ಳದ ಭಾಷೆಯಲ್ಲೂ ಹೊಸತಾದ್ದರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಡೀ ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಸನ್ನಾಹ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇರಬೇಕು. ಅದು ಎದುರಾದಾಗ ಅದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ ವಿನಯವನ್ನು ಕಲಿತುಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಅವನತಿ

ನಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯನ್ನು ಅದರ ಸೃಜನಶೀಲ ಶಕ್ತಿವಂತಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಬಲ್ಲ ವಿವೇಕಾನಂದ, ಪರಮಹಂಸ, ರಮಣ, ಅರವಿಂದರು ಇದ್ದರೆ, ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಮಗೆ ಕಾಣುವವರು ಶ್ರೀ ಸತ್ಯಸಾಯಿ ಬಾಬಾರಂಥವರು. ಅಂದರೆ, ಭಾರತದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆ ಕೂಡ ಅವನತಿ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದರ್ಥ. ಶಂಕರ, ರಾಮಾನುಜ, ಆನಂದತೀರ್ಥರು ಒಬ್ಬರನ್ನು ಒಬ್ಬರು ಒಪ್ಪದೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಣ್ಕೆಯನ್ನೂ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನೂ ಸುಸಂಬದ್ಧವೆನ್ನಿಸುವಂತೆ ಹೆಣೆಯಲು ಮಾಡಿದಂಥ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಲೀ, ವಿವೇಕಾನಂದ ಅರವಿಂದರಂಥವರು ವೈದಿಕ ಧರ್ಮವನ್ನು ಸಮಕಾಲೀನ ಜೀವನದ ಒತ್ತಡಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಲು ತೋರಿಸಿದ ಕಾಳಜಿಯಾಗಲೀ ಈ ಕಾಲದ ಪವಾಡಪುರುಷರೆಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವವರಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ. ಶಂಕರ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ, ವಿವೇಕಾನಂದರಂಥವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದಾಗ ಬಹು ಜನಪ್ರಿಯರಾದ ಶ್ರೀ ಸತ್ಯಸಾಯಿಬಾಬರು ನಮ್ಮ ಧರ್ಮವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆಗೂ, ಪತ್ತೇದಾರಿ ಕಾದಂಬರಿಗಳನ್ನೂ, ಚೀಪಾದ ರೋಮಾನ್ಸ್ ಗಳನ್ನೂ ಬರೆಯುವ ಲೇಖಕನೊಬ್ಬ ಒಳ್ಳೆಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕೆಲವು ಗುಣಗಳನ್ನು ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕ್ರಮಕ್ಕೂ ಅನೇಕ ಸಾಮ್ಯಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆ ಈಗ ಎಷ್ಟು ಜಡವೂ, ಅವಿರ್ಶಾತ್ಮಕವೂ ಆಗಿದೆಯೆಂದರೆ ಧರ್ಮದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಸಾಚ ಯಾವುದು ಮೋಸ ಎಂದು ವಿವೇಚಿಸಬಲ್ಲ ಸೃಜನಶೀಲ ಚಿಂತಕರು ಅದರಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿಲ್ಲ.

ಸೃಸ್ಟಿಯ ರಹಸ್ಯಕ್ಕೆ ಕಿಂಡಿಯಾಗಿಯೂ, ಧ್ಯಾನದ ಶಿಸ್ತಾಗಿಯೂ, ನೈತಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ದಾಟಿಸುವ ವಾಹಕವಾಗಿಯೂ ಇರುವ ಧರ್ಮ ಹೀಗೆ ತನ್ನ ಸತ್ವ ಕಳಕೊಂಡಾಗ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಕಲೆಗಳು ಆ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ. ಒಕ್ಕೂಟ, ವಿಚಾರವಾದಿ ಆಂದೋಳನಗಳ ಪ್ರಮುಖರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ತೇಜಸ್ವಿಯವರ ಈಚಿನ ಕಾದಂಬರಿ `ಕರ್ವಾಲೊ’ ಧರ್ಮಗಳ ಮೂಲಾಧಾರವಾದ ಈ ಸೃಷ್ಟಿ ರಹಸ್ಯದ ಅನುಭವವನ್ನೇ ವೈಲ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಕೊಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದು ವಿಚಾರವಾದೀ ಆಂದೋಳನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಸಾಯಿಬಾಬಾ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಭಜನೆ ಅನೇಕರಿಗೆ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿಕೊಡಬಹುದು; ಆದರೆ ನೀಗ್ರೋ ನಾಯಕ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್ ಕಿಂಗ್ ಕೂಡ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು “we shall overcome” ಎಂಬ ಹಾಡನ್ನು ಹಾಡುವುದು, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಯುದ್ದ ವಿರೋಧಿಗಳು ಅಮೇರಿಕನ್ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ದ ದಂಗೆಯೆದ್ದುದು, ಜಯಪ್ರಕಾಶರು ಸರ್ವಾಧಿಕಾರದ ವಿರುದ್ದ ನಡೆಸಿದ ಚಳುವಳಿ, ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಧೀಮಂತರು ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವ ವಿರೋಧ-ಇಂಥವೇ ಈ ಕಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಆಳವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಬಲ್ಲ ಸಂಗತಿಗಳು. ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚೆತ್ತ ದಲಿತರಿಗೆ ಈ ಬಗೆಯ ಆಳವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಮೊಳೆಯಿಸಬಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ. ದಿನನಿತ್ಯದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಹಿಂಸೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿರುವ ಈ ಜನ ದೇಶದ ಮುಖ್ಯ ಸ್ರೋತವೆನ್ನಿಸುವ ಚಳವಳಿಗಳಲ್ಲಿ-ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಈ ಹಿಂದೆ ನಡೆದ ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿ ವಿರುದ್ದದ ಆಂದೋಳನ ಮತ್ತು ಈಗ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ರೈತಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ – ಭಾಗಿಯಾಗಲಾರದೆ ತಮ್ಮ ಹಿತರಕ್ಷಣೆಗಷ್ಟೇ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಮಿತವಾಗಿ ಬಿಡಬೇಕಾದ ಅಪಾಯವೂ ಇದೆ. ಹಿಂದೆ ಜಯಪ್ರಕಾಶರ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿ ವಿರುದ್ಧದ ಚಳುವಳಿಯ ಮುಖ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಮೂಹ ನಂತರ ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ ದಲಿತ ವಿರೋಧಿ ಚಳುವಳಿಯಾಯಿತು – ರಿಸರ್ವೇಶನ್ ಪ್ರಶ್ನೆ ಎದ್ದಾಗ. ಹಾಗೆಯೇ ಈ ರೈತ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹಲವರು ಹರಿಜನರ ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಹಿಂಸಕರೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇಂದಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಸವಾಲಾಗುವ ಶಕ್ತಿ ಪಡೆದ ರೈತ ಚಳುವಳಿ ತನ್ನ ಅನೇಕ ಮಾನಸಿಕ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ದೇಶದ ಸಮಷ್ಟಿ ಪ್ರಲ್ಞೆಯನ್ನು ಗಾಢವಾದ ಮಾನವಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳ ತಳಹದಿ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಲು ಸಮರ್ಥವಾಗುತ್ತದೆಯೊ ಕಾದು ನೋಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ದಲಿತ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು, ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ದೇವನೂರು ಮಹಾದೇವರು, ನಮ್ಮ ಮತ್ತು ಸಮಷ್ಟಿ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳದ್ದನ್ನು ಸೇರಿಸಬಲ್ಲಂಥ ಸಮರ್ಥರೆಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಎಲ್ಲ ಜಾತಿಗಳ ಧೀಮಂತರಲ್ಲೂ ಮೂಡುತ್ತಿರುವ ಈ ಪ್ರಲ್ಞೆ ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇಡೀ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಹರಡಬಲ್ಲುದೆಂಬ ಅನುಮಾನವಂತೂ ಇರಲೇಬೇಕಾದ್ದು. ಯಾಕೆಂದರೆ, ತನ್ನ ಕಾಲ, ತನ್ನ ಜನ ತಾನು ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರಾಕರಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಅನುಮಾನದಲ್ಲೇ ಬರೆಯುವ ಲೇಖಕರು ಮಾತ್ರ ನೈಜವಾದ್ದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಲ್ಲರು. ಲೋಹಿಯಾ ಹೇಳಿದಂತೆ ನಿರಾಶೆಯ ಕರ್ತವ್ಯದ ಪಣ ತೊಟ್ಟ ಮಂದಿಯ ಅಗತ್ಯ ಎಲ್ಲ ಕಾಲದಲ್ಲೂ ಉಳಿದಿರುತ್ತದೆ.

ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯತೆ

ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನೇ ಮುಖ್ಯಗುರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಹಿತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮಾರಕವಲ್ಲ-ರಾಜಕೀಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಮೌಲಿಕವಾದ್ದನ್ನು ಸಾಧಿಸಬೇಕೆಂಬುವವರಿಗೆ ಅದು ಮಾರಕವಾಗಬಹುದು. ನಾಡಿನ ಸಂಸೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಲುದಾರರಾಗುತ್ತಿರುವ ದಲಿತರು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು-ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸುಲಭವಾದ ಯಶಸ್ಸಿನಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗದಂತೆ ಈ ನಮ್ಮ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ದುಡಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅಪ್ರಿಯವಾದ್ದನ್ನು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಜನರಿಗೂ ಹೇಳುವ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಆಯಾ ವರ್ಗದ ಧೀಮಂತರು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ,ಚುನಾವಣೆಗಾಗಿ ಆಡುವ ಮೆರಗು ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆದು ಹೋಗುತ್ತಿರುವ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಸಾಧ್ಯ. ನಿಜವಾದ ಕಲೆಗೆ, ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ, ಮೇಲುಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅಪ್ರಿಯವಾಗುವುದರ ಮೂಲಕವೂ ಒಳಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಾಟುವಂತೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾಗುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂಥ ಅಗತ್ಯದಿಂದಲೇ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ. ವಕ್ರವಾದ, ಒಗರಾದ, ಕಠಿಣವಾದ ಸಂವಹನ ಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ಓದುಗನಿಗೆ ಆಳವಾದ ಅಂತರ್ಬೋಧೆಯಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಈ ಕೆಲಸ ನಮ್ಮ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಮಾನವೀಯ ನಾಗರೀಕತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅವಿರತವಾಗಿ ನಡೆಯಬೇಕಾಗಿದೆ. ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಅವನ ರಾಕ್ಷಸೀಯತೆಗೂ, ದೈವಿಕ ಕನಸುಗಳಿಗೂ ಎದುರಾಗಿ ನಿಲ್ಲಿಸುವ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವಾದ್ದು.

ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಎಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳೂ, ಮಾದರಿಯಾಗಿ ಈವರೆಗೆ ಕಂಡಿದ್ದ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳೂ ಮನುಷ್ಯನ ಆಳವಾದ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲಾರವು ಎನ್ನಿಸಿದಾಗ, ರೂಢಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಜಡ್ಡಾಗುತ್ತ ಹೋದಾಗ, ಪ್ರಪಂಚದ ಸಮತೋಲವನ್ನು ಕಾಪಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮೌನಕಣಿವೆಯಂಥ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಯಾವ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಾಗಲೀ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಬಹುದಾದ ಅಪಾಯ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಆಧುನಿಕ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಮುನ್ನುಗ್ಗುವ ಹಂಬಲದಿಂದಲೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸಮಾನತೆ, ದಯಾವಂತಿಕೆಗಳು ನಾಶವಾಗಬಹುದು ಎನ್ನಿಸಿದಾಗ ಹಿಂದು ಮುಂದನ್ನು ಕಾಣಬಲ್ಲ ಧೀಮಂತವರ್ಗ ತನ್ನ ಕಾಣ್ಕೆಯನ್ನು ವಿಮರ್ಶೆ ಸಂವಾದಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಿತಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಹೋಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯದ ನೈಜವಾದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕತೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಬಲ್ಲ ಮನಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಸೃಸ್ಟಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ತನ್ನ ಅನುಭವಕ್ಕೆ, ಅಂತಃಸಾಕ್ಷಿಗೆ ಬದ್ಧವಾಗಿ ಲೇಖಕ ಬರೆದದ್ದು ಜನರಿಗೆ ಮುಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಅಧ್ಯಾಪಕರು, ವಿಮರ್ಶಕರು ಸತತವಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಅಷ್ಟೇ ಸಾಲದೆಂದು ಈಚೆಗೆ ಅನೇಕರಿಗೆ ಅನ್ನಿಸುವುದರಿಂದಲೇ ಬೀದಿನಾಟಕಗಳು, ಸಮುದಾಯದ ಜಾಥಾಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿವೆ. ಈ ಚಳವಳಿಗಳು ಸಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗುವಂತೆಯೋ, ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ ನಿಷ್ಠವಾಗುವಂತೆ ಬರೆಯುವುದಕ್ಕೋ ಮಾತ್ರ ಪ್ರಚೋದಿಸಕೂಡದು. ಬದಲಾಗಿ, ಉತ್ತಮ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಜನ ಪುರಸ್ಕರಿಸುವಂತೆಯೂ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಜನರ ರುಚಿ ಕೆಡದಂತೆಯೂ ಇಂಥ ಆಂದೋಲನಗಳು ಶ್ರಮಿಸಬೇಕು. (ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪ್ರಾಯಶಃ ಇಡೀ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಮಹತ್ವದ ಸಾಧನೆಯೆಂದರೆ ಸುಬ್ಬಣ್ಣನವರದು. ಅವರ ಕನಸಿನ ಫಲವಾದ ಹೆಗ್ಗೋಡಿನ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಹಳ್ಳಿ ಮತ್ತು ನಗರ, ಜಾನಪದ ಮತ್ತು ಅಭಿಜಾತ ಏಕತ್ರ ಕೂಡುತ್ತಿರುವ ಬಗೆ, ನಾನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಆದರ್ಶಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ). ಹಿಂದೆ ನಡೆದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷ ಪ್ರೇರಿತ ಚಳುವಳಿಗಳು ಸ್ಟಾಲಿನ್ನನ ಕ್ರೌರ್ಯವನ್ನ ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟಂತೆ ಈಗಿನ ಪ್ರಗತಿಶೀಲರು ವರ್ತಿಸಬಾರದು. ಲೇಖಕ ತನ್ನ ಅಂತಃಸಾಕ್ಷಿಗೆ ಸುಳ್ಳಾಗದಂತೆ ನಡೆಯುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಇಂಥ ಆಂದೋಳನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದಾನು.

ಆದರೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಸತತ ಶ್ರಮದಿಂದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣರಾದ ಅಡಿಗರಂಥ ಕವಿಗಳನ್ನು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನರಾದರೂ ಓದುವ ಲಂಕೇಶ್ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಸಭ್ಯವೆನ್ನಿಸುವಂತೆ ಗೇಲಿ ಮಾಡುವುದು, ಬಂಡಾಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಆಂದೋಳನಕ್ಕೆ ಆಕರ್ಷಿತರಾದ ಹಲವು ಎಳೆಯರಿಗೆ ನವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಗಾಮಿ ಧೋರಣೆಯವೆಂದು ಹೇಳಿ, ಅವುಗಳ ಅಭ್ಯಾಸ ಅನಗತ್ಯವೆಂಬ ಹುಂಬತನವನ್ನು ಅವರಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸುವುದು ಸೃಜನಶೀಲತೆಗೇ ವಿರೋಧವಾದ ನಿಲುವುಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಇದೇನೂ ಹೊಸತಲ್ಲ; ಇಂಥ ಅಸಹನೆಯನ್ನು ಹಿಟ್ಲರ್, ಸ್ಟಾಲಿನ್, ಮೆಕಾರ್ಥಿಗಳೂ ತೋರಿದ್ದರು.

ಬಿ. ಜಿ. ಎಲ್. ಸ್ವಾಮಿ

ನಾನು ಕೇರಳದ ಮೌನ ಕಣಿವೆಗೆ ಹೋದಾಗ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಮರದ ಎದುರು ನಿಂತು ಶ್ರೀ ಬಿ. ಜಿ. ಎಲ್. ಸ್ವಾಮಿಗಳನ್ನು ನೆನೆದೆ. ಧರ್ಮಸ್ಥಳದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕೆ ಅವರೂ ಬಂದಿದ್ದರು. ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಡು ತೋರಿಸುತ್ತೇನೆಂದು ಕರೆದೊಯ್ದಿದ್ದರು. ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಪುಟ್ಟದೊಂದು ಲೆನ್ಸ್ ಜೋಡಿಸಿರುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮದರ್ಶಕವಿತ್ತು. ಬಿಳಿಯ ದೊಗಳೆ ಪಾಯಜಾಮದಲ್ಲವರು ಪಾದರಸದಂತೆ ಅತ್ತಿಂದಿತ್ತ ಚಲಿಸುತ್ತ, ಪೊದೆಗಳಲ್ಲಿ ನುಗ್ಗುತ್ತ ನಾವು ನಿತ್ಯ ನೋಡುವ ಕ್ಷುದ್ರವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಂದು, ಸೂಕ್ಷ್ಮದರ್ಶಕದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಮಕ್ಕಳಂತೆ ನಲಿಸಿದ್ದರು. ವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೂ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೂ ನಡುವಿನ ಅಂತರವನ್ನು ನನ್ನ ಪಾಲಿಗೆ ಹೋಗಲಾಡಿಸಿದವರು ಬಿ. ಜಿ. ಎಲ್. ಸ್ವಾಮಿ. ಅವರದು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವಾದ ಅವಧೂತ ರೀತಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ. ಅವತ್ತು ಧರ್ಮಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ಒಂದು ಭವ್ಯವಾದ, ಆಗತಾನೇ ಚಿಗುರಿದ ಮರವೊಂದರ ಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿ `ನೋಡಿ’ ಎಂದರು. ಸೂರ್ಯನ ಎಳೆ ಬಿಸಿಲನ್ನು ಹೊತ್ತು ಅದು ನಿಂತಿತ್ತು. `ಈ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಈ ಮರ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕನ್ನು ಪಡೆದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ನೆರಳು ಬೆಳಕಿನ ನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವಂತೆ ಅಪಾರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇನ್ನು ಎಂದೂ ಅದು ಕಾಣದು. ಈ ಅನುಭವ ನೋಡಿ, ಕವಿ ಮಾತ್ರ ತಿಳಿದಾನು. ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾದ ನನಗೆ ಅದನ್ನು ಹೇಳಲು ಬೇಕಾದ ಭಾಷೆಯಿಲ್ಲ,’ ಎಂದು ಬೆರಗಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ನನ್ನ ಜೊತೆ ನಿಂತಿದ್ದರು.

ಮೌನ ಕಣಿವೆಯಿಂದ ನಾನು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಹಿಂದೆ ಬಂದು ಮನೆಯೊಳಗೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಅವರು ಸತ್ತರು ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ಕೇಳಿದೆ; ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಬೆರಗಾದೆ. ಅವರು ಈಗಲೂ ನನ್ನ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದಂತಿದ್ದಾರೆ. ಅಷ್ಟೊಂದು ಜೀವಂತವಾದ್ದನ್ನು ತಮ್ಮ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿ, ಕೆಲಸದ ನಡುವೆ ಸತ್ತ ಅವರು, ನಮಗೆ ಜೀವಂತವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದ್ದಾರೆ. ಲಿಯನಾರ್ಡೋ ಡ ವಿಂಚಿಗೆ ಕಲೆ, ವಿಜ್ಞಾನ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ಆಸಕ್ತಿಯಿತ್ತು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಹೋಮಿಬಾಬಾರು ಸತ್ತಾಗ ಈ ತನ್ನ ಪ್ರಿಯ ಸ್ನೇಹಿತ ಲಿಯನಾರ್ಡೋ ಡವಿಂಚಿಯಂತೆ ಬಹುಮುಖವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಪಡೆದಿದ್ದವರು ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವೈಣಿಕ ಯಹೂದಿ ಮೆನುಹಿನ್ ಹೇಳಿದರು. ಕನ್ನಡ ನಾಡಿನ ನಮಗಂತೂ ಬಿ. ಜಿ. ಎಲ್. ಸ್ವಾಮಿ ಲಿಯನಾರ್ಡೋ ಡವಿಂಚಿಯಂಥ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವೇ.

ನಮ್ಮ ಕೃತಜ್ಞತೆ

ಸೃಜನಶೀಲತೆಯನ್ನು ವಿನಯದಿಂದಲೂ, ಗಾಂಭೀರ್ಯದಿಂದಲೂ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ನಿಲುವಿನಿಂದ ಪೋಷಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಕನ್ನಡದ ಅನೇಕ ಕಿರು ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ಅವರ ಜೊತೆ ನಾವೂ ಸೇರುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಮ್ಮ ಹಿಂದೆ `ಸಾಕ್ಷಿ’ ಮೌನವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿದ ಪರಂಪರೆಯಿದೆ; ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಹಲವರನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದ ಕವಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಅಡಿಗರ ಸಂಪಾದಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಅದು ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದೆ. `ಸಾಕ್ಷಿ’ಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಹೇಳುತ್ತಲೇ ಮತ್ತೆ ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಅದನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸುತ್ತೇವೆ. ಈ ನಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಹುಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ `ಅಂಕಣ’, `ಶೂದ್ರ’, `ಪುಸ್ತಕ ಪುರವಣಿ’ಯ ಸಂಪಾದಕರು ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ನನ್ನನ್ನು ಆದರಿಸುವ ಹಲವು ಮಿತ್ರರು ನಿರ್ವ್ಯಾಜ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗಂಭೀರ ಧೋರಣೆಯ ಈ ಎಲ್ಲ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗುವಂತೆ `ರುಜುವಾತು’ ದುಡಿಯಲು ಹವಣಿಸಿದೆ. ಯಾವ ಒಂದೇ ಒಂದು ಮತಕ್ಕಾಗಲೀ, ಸಾಹಿತ್ಯದ ಗುಂಪಿಗಾಗಲೀ ಬದ್ಧವಾಗಿ `ರುಜುವಾತು’ ಹೊರಡುತ್ತಿಲ್ಲ. ತೆರೆದ ಮನಸ್ಸಿನ ಹೊಸ ದಿಕ್ಕುಗಳ ಹುಡುಕಾಟವೇ ಇದರ ಗುರಿ. ಈ ಗುರಿ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ನಾವು ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಉಳಿದ ಮಾನವಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದಲೂ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇವೆ. ವಿಮರ್ಶೆಯಾಗಲೀ, ಚಿಂತನೆಯಾಗಲೀ ಕೂಡಿ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸವೆಂಬ ಧೋರಣೆ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಲೇಖಕರನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ತಂದಿದೆ. ನಾವು ನಿಷ್ಠುರವಾಗಿ, ಅಗತ್ಯವಾದರೆ ಅಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಬರೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿಂದೆಗಾಗಲೀ, ಅಪಹಾಸ್ಯ ಕುಹಕಗಳಿಗಾಗಲೀ ಎಡೆಯಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಿಂತ ನಾಡಿನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮುಖ್ಯವಾದ್ದೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ಅಚಲವಾದ ನಂಬಿಕೆ `ರುಜುವಾತಿ’ಗಿದೆ.
*****